Abstrakt

W nowym Kodeksie postępowania karnego pojawia się osobny rozdział - Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym. Zmiana taka sugeruje rozszerzenie uprawnień sądu we wstępnym etapie postępowania karnego. “Czy sędziowie są należycie przygotowani i zorganizowani do kierowania postępowaniem przygotowawczym?” Oto jedno z pytań autora niniejszego opracowania. Warto zatem zapoznać się z opinią przedstawiciela prokuratury na temat nowych unormowań dotyczących problematyki postępowania przygotowawczego.

I. Uwagi wstępne

1. Proces karny możemy podzielić na dwa zasadnicze etapy: postępowanie przygotowawcze i postępowanie jurysdykcyjne. Rozważania na temat kontroli sądu nad przebiegiem postępowania przygotowawczego rozpocząć trzeba od zagadnień związanych ze stosunkiem obu postępowań do siebie. Celem postępowania przygotowawczego jest ustalenie czy popełniono przestępstwo, wyjaśnienie okoliczności sprawy, wykrycie i ujęcie sprawcy, zebranie i utrwalenie dowodów dla sądu. Art. 292 § 1 KPK stanowi, że prokurator sprawuje nadzór nad śledztwem w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi oraz nad dochodzeniem. Z treści art. 264, art. 266 i art. 292 § 3 KPK jednoznacznie wynika, że prokurator jest kierowniczym organem procesowym w stadium postępowania przygotowawczego i jego polecenia kierowane przede wszystkim do policji są wiążące. Jednak zdaniem doktryny, ,jedną z gwarancji prawidłowego wymiaru sprawiedliwości jest zapewnienie wszechstronnej kontroli sądu nad czynnościami dokonywanymi w postępowaniu przygotowawczym. Fakt bowiem wykorzystywania na rozprawie materiałów postępowania przygotowawczego wyznacza rolę kontroli sądowej jako czynnika zwiększającego wiarygodność zebranych w tym postępowaniu materiałów dowodowych"¹ .

2. Wpływ sądu na przebieg postępowania przygotowawczego polega na:

1. wydawaniu incydentalnych decyzji,
2. badaniu prawidłowości przeprowadzonego postępowania w czasie etapu procesowego zwanego “oddaniem pod sąd” i podejmowaniu z tej okazji m.in. decyzji o zwrocie sprawy do uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia, z jednoczesnym zakreśleniem kierunku, w jakim powinny być uzupełnione dowody,
3. podejmowaniu po rozpoczęciu rozprawy takich samych decyzji o zwrocie sprawy do uzupełnienia,
4. kontroli legalności uzyskanych dowodów w toku postępowania przygotowawczego i ustosunkowanie się do dowodów nasuwających pod tym względem zastrzeżenia².

3. Dokonywane w ramach KPK z 1969 r. nowelizacje procedury rozszerzały zakres kontroli sądu, a Kodeks postępowania karnego z 1997 r. ugruntował te zmiany wprowadzając daleko idącą ingerencję sądu w tok postępowania przygotowawczego. Ogólna zasada wyrażona jest w art. 298 n. KPK³, który stanowi:

§ 1. Postępowanie przygotowawcze prowadzi prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie - Policja. W przypadkach przewidzianych w ustawach uprawnienia Policji przysługują innym organom.

§ 2. Określone w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym przeprowadza sąd.

Przedmiotem niniejszych rozważań będą, z racji obszerności materiału, zagadnienia dotyczące wskazanego wyżej punktu 1.