Abstrakt

Przepisy znowelizowanego Kodeksu postępowania cywilnego¹ obowiązują już prawie 15 miesięcy. Pora więc na pierwsze doświadczenia, bo dopiero w praktycznym działaniu ujawniły się zalety i niedostatki nowych (a często przywróconych z dawnego stanu prawnego) regulacji. Stosowanie w praktyce przepisów o kasacji jest jeszcze krótsze. Pierwsze kasacje zaczęły bowiem wpływać do Sądu Najwyższego we wrześniu i październiku 1996 r. Od razu ujawniło się wiele problemów, które SN musiał rozwiązywać na bieżąco. Opracowanie jest próbą pierwszych podsumowań.

1. Orzeczenia podlegające zaskarżeniu kasacją

1. Okres przejściowy

Możliwość zaskarżenia ze względu na datę wydania.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 i 3 ustawy nowelizującej, przepisy nowego KPC stosuje się do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie (1.7.1996 r.) i od orzeczeń sądu II instancji oddalających po tym dniu rewizje lub orzekających co do istoty sprawy przysługuje kasacja, o ile jest ona dopuszczalna według nowych uregulowań. W praktyce strony składały kasacje także od wyroków sądów II instancji wydanych przed 1.7.1996 r. Sąd Najwyższy oczywiście uznawał takie kasacje za niedopuszczalne i odrzucał je. Dla przykładu można wskazać postanowienie z 11.9.1996 r., I PKN 7/96², w którym SN stwierdził, że kasacja nie przysługuje stronie od orzeczeń sądu II instancji, kończących postępowanie w sprawie, wydanych przed 1.7.1996 r. Pismo strony określone jako kasacja Sąd Najwyższy uznawał za pozbawione procesowych skutków prawnych, a przez to, za niedopuszczalny środek zaskarżenia, który trzeba odrzucić (art. 393[5] KPC)³.

Data wydania orzeczenia a doręczenie jego odpisu.

Zdarzały się próby zaskarżenia orzeczeń sądów II instancji wydanych przed 1.7.1996 r., w których ich odpisy wraz z uzasadnieniem doręczono stronom po tej dacie. SN słusznie w tych sytuacjach przyjmował niedopuszczalność kasacji, uznając, że data doręczenia odpisu orzeczenia jest bez znaczenia dla możliwości wniesienia kasacji. Decydująca jest data wydania (ogłoszenia) orzeczenia. W postanowieniu z 23.10.1996 r., II UZ 5/96⁴, Sąd Najwyższy stwierdził, że niedopuszczalna jest kasacja od orzeczenia sądu II instancji oddalającego rewizję lub orzekającego co do istoty sprawy przed dniem wejścia w życie ustawy z 1.3.1996 r. także wówczas, gdy orzeczenie wraz z uzasadnieniem zostało doręczone stronie po dniu wejścia w życie tej ustawy. Podobnie w postanowieniu z 14.1.1997 r., II UKN 49/96, SN wywiódł, że art. 11 ustawy z 1.3.1996 r. uzależnia prawo wniesienia kasacji od daty orzeczenia sądu II instancji, a nie od daty doręczenia uzasadnienia tego orzeczenia (tak samo postanowienie z 6.2.1997 r., II CKN 64/96).

Orzeczenia kończące postępowanie po 1.7.1996 r., jeśli rozstrzygnięcie co do rewizji zapadło przed tą datą.

Bardziej problematyczna była wykładnia przepisu art. 11 ust. 3 ustawy z 1.3.1996 r. w przedmiocie możliwości zaskarżenia kasacją postanowień sądu II instancji kończących postępowanie w sprawie, a nie będących "oddaleniem rewizji lub orzeczeniem co do istoty sprawy". Sąd Najwyższy uważa, że "orzeczenie co do istoty sprawy" w rozumieniu tego przepisu to zmiana zaskarżonego rewizją wyroku. Stosując więc ścisłą wykładnię tego przepisu uznaje za niedopuszczalne kasacje od innych orzeczeń kończących postępowanie w sprawie, zapadłych po 1.7.1996 r. W postanowieniu z 3.4.1997 r., I CKN 61/97, SN stwierdził, że kasacja nie przysługuje od orzeczeń sądów II instancji, odrzucających rewizję lub załatwiających ją w innych sposób. W postanowieniu z 30.10.1996 r., I CZ 8/96, SN wywiódł, że z literalnego brzmienia przepisu art. 11 ustawy z 1.3.1996 r. wynika, iż kasacja przysługuje od orzeczenia sądu II instancji oddalającego, po dniu wejścia w życie ustawy rewizję, jak i w tym terminie zapadłego w następstwie jej wniesienia orzeczenia tego sądu co do istoty sprawy. Decyzyjną działalność sądu II instancji (rewizyjnego) można rozpatrywać w dwu płaszczyznach. Orzekania w odniesieniu do zaskarżonego orzeczenia oraz [...]