Geoblokady vs VPN. Opinia Rzecznika Generalnego Macieja Szpunara w sprawie C-432/21
Przed Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej trafiło kolejne pytanie dotyczące rozumienia sformułowania „publicznego udostępniania”, o którym mowa w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (dalej: dyrektywa). Tym razem, spór skupia się wokół odpowiedzialności operatora platformy streamingowej, której użytkownicy omijają ustawioną geoblokadę z wykorzystaniem tzw. wirtualnej sieci prywatnej (VPN). Operator ten – w oparciu o zawarte umowy z podmiotem praw autorskich – jest uprawniony do retransmisji w Internecie programów skarżącej jedynie na terytorium Serbii i Czarnogóry. Poza tymi krajami, dostęp do produkcji spółki skarżącej powinien zostać zablokowany. Kolejnym wątkiem wniesionej skargi jest kwestia odpowiedzialności podmiotów powiązanych z operatorem, które reklamują platformę streamingową, przyjmują płatności za abonamenty oraz świadczą usługi z zakresu obsługi klientów.
Zdaniem Rzecznika Generalnego Macieja Szpunara, wyrażonym w opinii przedstawionej 20.10.2022 r. (dalej: Opinia) wyłączne prawo do publicznego udostępniania utworów nie jest naruszone sytuacji, gdy użytkownicy omijają, za pomocą usługi wirtualnej sieci prywatnej (VPN), geograficzną blokadę dostępu w ten sposób, że utwory chronione są dostępne na terytorium Unii Europejskiej, na co operator takiej platformy nie ma zezwolenia uprawnionego z tytułu praw autorskich. W uzasadnieniu wskazał on, że: „Należy tu moim zdaniem przyjąć analogiczne podejście do tego, jakie Trybunał zastosował w sprawach dotyczących hiperłączy. W przypadku gdy hiperłącze powoduje obejście ograniczenia dostępu do treści chronionych prawem autorskim, to osoba zamieszczająca hiperłącze ponosi odpowiedzialność za udostępnianie tych treści nowej publiczności, a nie operator strony internetowej, na której miało miejsce pierwotne udostępnienie i której ograniczenia dostępu zostały naruszone”.
W odniesieniu do drugiego zasygnalizowanego zagadnienia, Rzecznik Generalny stwierdził, że podmiot powiązany z operatorem platformy streamingowej – który to podmiot reklamuje platformę, zawiera umowy z klientami, zapewnia wsparcie, ale nie ma wpływu na treści udostępnione na platformie czy stosowane ograniczenia – nie dokonuje publicznego udostępnienia, o którym mowa w art. 3 ust. 1 dyrektywy. W Opinii podniesiono jednak, że tego typu podmioty mogą ponosić odpowiedzialność akcesoryjną za ułatwianie lub współdziałanie w naruszeniu praw autorskich, jeżeli naruszenie tych praw zostanie stwierdzone. Taka odpowiedzialność wynika jednak z przepisów krajowych państw członkowskich.
Link do treści Opinii w języku polskim: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=267420&pageIndex=0&doclang=PL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=2151
Rekomendacje Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dla influencerów
26.9.2022 r. został opublikowany dokument pt. „Rekomendacje Prezesa UOKiK dotyczące oznaczania treści reklamowych przez influencerów w mediach społecznościowych” (dalej: Rekomendacje). Zawiera on szereg porad dla osób realizujących współprace komercyjne, w tym autopromocję. W ocenie UOKiK, stosowanie się do rad i zaleceń zawartych w Rekomendacjach pozwoli na właściwe poinformowanie konsumentów o tym, czy dany przekaz ma charakter neutralny, czy też handlowy. Brak lub niewłaściwe oznaczenie treści reklamowych (niewłaściwym oznaczeniem przekazu handlowego będzie, zdaniem UOKiK, np. użycie następujących fraz: „#ad”, „promo”, „spons” czy słów pochodzących z obcego języka oznaczających „reklamę” lub „współpracę reklamową”) może bowiem wpłynąć bezpośrednio na decyzje zakupowe konsumentów. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zaproponował w Rekomendacjach „złotą zasadę”, zgodnie z którą w przypadku wątpliwości, czy materiał o produkcie lub usłudze stanowi przekaz handlowy i czy oznaczyć go jako reklamę, to powinien być on w ten sposób oznaczony. W popularnych mediach społecznościowych pojawił się również specjalny filtr AR przygotowany przez UOKiK, którego można używać, aby #oznaczać reklamy. Formalnie Rekomendacje nie stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa, a tym samym ich nieprzestrzeganie samo w sobie nie stanowi naruszenia prawa. Trzeba jednak mieć świadomość, że Rekomendacje zapowiadają sposób, w jaki Prezes UOKiK będzie interpretował obowiązujące prawo, a w konsekwencji w przypadku jakich praktyk marketingowych można spodziewać się zarzutu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów.
Link do Rekomendacji: https://uokik.gov.pl/download.php?plik=26685
Rząd przyjął projekt ustawy – Prawo komunikacji elektronicznej
15.11.2022 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy – Prawo komunikacji elektronicznej wraz z projektem ustawy wprowadzającej ustawę – Prawo komunikacji elektronicznej (łącznie dalej jako: projekt), decydując o skierowaniu go do Sejmu – tak wynika z komunikatu z 15.11.2022 r. umieszczonego na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (dalej: Komunikat). Głównym celem Projektu jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego Europejskiego kodeksu łączności elektronicznej (dalej: EKŁE). Projekt jednocześnie zastąpi – po przejściu całego procesu legislacyjnego – obowiązującą obecnie ustawę z 16.7.2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (t. jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 1648 ze zm.). W Komunikacie zwrócono uwagę, że Projekt wprowadzi zmiany w zakresie:
1) uregulowania zasad wykonywania działalności, która polega na dostarczaniu publicznych sieci telekomunikacyjnych lub świadczeniu usług komunikacji elektronicznej;
2) ustalenia kwestii związanych z gospodarowaniem częstotliwościami, zasobami numeracji oraz zapewnieniem dostępu do sieci telekomunikacyjnych;
3) wprowadzenia możliwości otrzymania przez abonentów prepaid zwrotu pozostałych na koncie środków z doładowań w przypadku wygaśnięcia ważności konta;
4) ograniczenia wysokości roszczeń odszkodowawczych stosowanych przez dostawców usług wobec abonenta z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy;
5) wprowadzenia szeregu nowych obowiązków informacyjnych, co ma prowadzić do zagwarantowania ochrony praw użytkowników końcowych.
Wśród procedowanych zmian znajduje się także nowelizacja przepisów ustawy z 29.12.1992 r. o radiofonii i telewizji (t. jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 1722 ze zm.). Mowa tutaj m.in. o zmianie przepisów w zakresie must carry, must offer.
Projektowana zmiana ma wejść w życie po 6 miesiącach od jej ogłoszenia, za wyjątkiem regulacji, które zaczną obowiązywać w innych terminach. Na marginesie, transpozycja EKŁE miała nastąpić najpóźniej do 21.12.2020 r. Z tego powodu, Komisja Europejska skierowała przeciwko Polsce (jak również dziewięciu innym państwom członkowskim Unii Europejskiej) sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Link do strony Rządowego Centrum Legislacji, która zawiera przebieg prac nad Projektem: https://legislacja.gov.pl/projekt/12336501/katalog/12703293#12703293
Link do Komunikatu: https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy--prawo-komunikacji-elektronicznej-wraz-z-projektem-ustawy-przepisy-wprowadzajace-ustawe--prawo-komunikacji-elektronicznej
Link do treści projektu ustawy – Prawo komunikacji elektronicznej: https://mc.bip.gov.pl/fobjects/download/1358957/osr-pke_17-11-22_ost-docx.html
Link do treści ustawy wprowadzającej ustawę – Prawo komunikacji elektronicznej: https://mc.bip.gov.pl/fobjects/download/1358963/ust-wpke-17-11-22_ost-docx.html
DSA i DMA – rewolucja w Internecie
27.10.2022 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej został opublikowany tekst rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych (dalej: DSA). DSA formalnie weszło w życie 16.11.2022 r., jednak tylko w części. Większość przepisów zacznie obowiązywać od 17.2.2024 r. Celem DSA jest ochrona praw użytkowników Internetu. Z tego powodu w opisywanym rozporządzeniu wprowadzono szereg rozwiązań, które mają realizować wspomniany cel m.in. poprzez nałożenie na dostawców usług pośrednich (takich jak: hostingodawcy czy platformy internetowe) szeregu obowiązków:
1) wprowadzenia jaśniejszych zasad moderacji treści w odniesieniu do treści nielegalnych i szkodliwych;
2) wprowadzenia łatwego i dostępnego mechanizmu zgłaszania treści, które użytkownicy uważają za nielegalne;
3) wprowadzenia środków technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia priorytetowego traktowania zgłoszeń dokonywanych przez zaufane podmioty sygnalizujące;
4) sporządzania regulaminów prostszym językiem;
5) zwiększenia przejrzystości działania algorytmów, które są odpowiedzialne za dobór treści wyświetlanych użytkownikom;
6) zakazu projektowania interfejsów internetowych w sposób, który wprowadza w błąd odbiorców usługi lub nimi manipuluje lub w inny sposób zakłóca lub ogranicza zdolność odbiorców ich usługi do podejmowania wolnych i świadomych decyzji;
7) zakazu profilowania danych wrażliwych w celu prezentowania odbiorcom usługi reklam;
8) zakazu profilowania danych małoletnich w celu prowadzenia reklamy
– przy czym zaznaczamy, że powyższe wyliczenie nie jest wyczerpujące.
DSA towarzyszy inny, istotny akt prawny, jakim jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1925 w sprawie kontestowalnych i uczciwych rynków w sektorze cyfrowym (dalej: DMA). Jak wspomniano wyżej, DSA jest aktem nastawionym na ochronę użytkowników Internetu. DMA ma z kolei ograniczyć monopol największych firm cyfrowych (tzw. strażników dostępu); ma się to odbywać na kilka sposobów. Przede wszystkim, DMA narzuca na strażników dostępu obowiązek uwzględnienia wymogu interoperacyjności. Dzięki temu różne aplikacje będą ze sobą współpracować (np. wiadomość wysłana przez Messenger będzie mogła być odczytana z wykorzystaniem innego komunikatora). Cybergiganci nie będą też mogli wymieniać danych osobowych z różnych swoich serwisów bez zgody użytkownika. Na strażników dostępu nałożono również zakaz preferencyjnego traktowania usług i produktów oferowanych przez samego strażnika dostępu w stosunku do usług i produktów oferowanych przez osoby trzecie na platformie strażnika dostępu. DMA stosuje się od 2.5.2023 r., jednak część przepisów ma zastosowanie już od 1.11.2022 r.
Link do treści DSA: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=uriserv%3AOJ.L_.2022.277.01.0001.01.POL&toc=OJ%3AL%3A2022%3A277%3ATOC
Link do treści DMA: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32022R1925&qid=1669382542724
Projekt ustawy o ochronie małoletnich w Internecie
Na etapie opiniowania znajduje się obecnie projekt ustawy o ochronie małoletnich przed dostępem do treści nieodpowiednich w Internecie (dalej: projekt). Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Cyfryzacji, na konferencji komunikującej prace nad aktem, przepisy projektu wspierać mają rodziców poprzez zapewnienie rozwiązań technologicznych, dzięki którym kontrola nad treściami, które dziecko może wyświetlać w Internecie, oddana będzie w ręce rodziców. Głównym celem projektu jest ograniczenie dostępu małoletnich do treści pornograficznych. W założeniu ma to być mechanizm bardzo prosty, możliwy do zastosowania nawet przez osoby dysponujące niewielką wiedzą na temat technologii. Projekt w obecnym kształcie nakłada szereg obowiązków na dostawców usług telekomunikacyjnych oraz dostępu do Internetu. Mają oni zostać zobligowani do zaproponowania abonentowi możliwości skorzystania z bezpłatnej usługi ograniczającej dostęp do treści pornograficznych. Uruchomienie i wyłączenie ograniczenia następować ma niezwłocznie po decyzji użytkownika. Jednocześnie dostawcy usług telekomunikacyjnych zobowiązani będą także do informowania o rzeczonej funkcjonalności i promowania jej. Na dostawców ma zostać nałożony również obowiązek przekazywania ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji corocznego raportu, zawierającego m.in. opis stosowanych środków organizacyjnych i technicznych identyfikacji treści pornograficznych i blokowania dostępu do nich. Jednocześnie projekt określa procedurę kontroli dostawców usług komunikacyjnych przez ministra właściwego do spraw informatyzacji oraz Urzędu Komunikacji Elektronicznej (dalej: UKE). Oprócz własnej kompetencji kontrolnej, minister będzie mógł także złożyć do Prezesa UKE wniosek o delegowanie do pomocy w kontroli pracownika cechującego się specjalistyczną wiedzą. W przypadku nienależytego wykonywania obowiązków ustawowych, przepisy przewidują możliwość nakładania kar pieniężnych w wysokości 3% przychodu osiągniętego przez podmiot w poprzednim roku.
Link do Projektu: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12365050/12918314/12918315/dokument579779.pdf
Wyrok w sprawie serwisu „Chomikuj.pl”
Po wielu latach zakończył się wreszcie spór Stowarzyszenia Filmowców Polskich z serwisem internetowym Chomikuj.pl. Sąd Najwyższy opublikował 12.9.2022 r. uzasadnienie wyroku z 27.5.2022 r. w sprawie o sygn. akt: II CSKP 3/22 (dalej: wyrok). Zgodnie z uzasadnieniem wyroku, Chomikuj.pl, a także inne platformy działające w sposób analogiczny, nie będą dłużej postrzegane jedynie jako uczestniczące (poprzez świadczenie pomocy) w naruszaniu praw autorskich, ale jako podmiot bezpośrednio odpowiedzialny za takie naruszenie. Jak wskazał Sąd Najwyższy, stosowanie art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie jest ograniczone jedynie do bezpośredniego sprawcy naruszenia, a stanowi ogólnie o osobie, która dopuściła się naruszenia praw autorskich na szkodę uprawnionego. Do tej pory administratorzy serwisów, w których użytkownicy zamieszczali nielegalnie treści, musieli reagować jedynie na skonkretyzowane zgłoszenia odnoszące się do jednostkowego pliku. Po jego usunięciu, ich odpowiedzialność w zasadzie wygasała, pomimo istnienia na serwerach nawet setek kopii tej samej treści, udostępnianych przez innych użytkowników. Obowiązek zgłaszania bezprawnie zamieszczonych materiałów leżał po stronie zainteresowanego – podmiotu praw autorskich. Wyrok ma precedensowy charakter, gdyż jak wskazał Sąd Najwyższy „Wystarczy zatem, że podmiot praw autorskich powiadomi usługodawcę o istnieniu takiego naruszenia, aby ów usługodawca był zobowiązany do niezwłocznego usunięcia danych treści lub zablokowania do nich dostępu oraz do podjęcia odpowiednich środków w celu przeciwdziałania dalszym naruszeniom (…)”. Uprawniony może więc od serwisu żądać nie tylko, aby ten usunął jeden konkretny plik, ale żeby podjął działania zmierzające do kompleksowego uniemożliwienia udostępniania utworu na serwerach. W przeciwnym razie serwisy udostępniające treści mogą bezpośrednio odpowiadać finansowo za stwierdzone naruszenia praw autorskich.
Link do uzasadnienia wyroku: http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/ii%20cskp%203-22.docx.html
Implementacja dyrektywy prawno-autorskiej na jednolitym rynku cyfrowym
23.11.2022 r. udostępniono najnowszą wersję projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw (dalej: projekt) zawierającego zmiany wypracowane w wyniku konsultacji społecznych.
Nowe przepisy transponują do porządku krajowego (chociaż z dużym opóźnieniem) dwie dyrektywy unijne:
1) dyrektywę 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.Urz. L Nr 130 z 17.5.2019 r., s. 92);
2) dyrektywę 2019/789 ustanawiającą przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającą dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz.Urz. L Nr 130 z 17.5.2019 r., s. 82).
Na łamach kwartalnika „Prawo Nowych Technologii” (Nr 2/2021) wspominaliśmy już o projekcie, w tym o istocie wprowadzanych zmian. Po przeprowadzonych niedawno konsultacjach, sformułowano nową definicję „nadawania”, wprowadzono zmianę do wcześniej zaproponowanej definicji „reemitowania”, zmieniono przepisy szczególne dotyczące: dostawców usług udostępniania treści online, nadawania telewizyjnego wydarzeń sportowych, użytku utworów niedostępnych w handlu, prawa do publikacji prasowych w ramach świadczenia usług drogą elektroniczną czy przepisy dotyczące audycji radiowych i telewizyjnych.
Link do Projektu: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12360954/12887989/12887990/dokument588064.pdf
[oprac. M. Kubiak, A. Chodyna]
