Abstrakt

 Przestępstwo ujęte w art. 297 § 1 KK to typ przestępstwa występującego w kilku odmianach, w tym jako przestępstwo oszustwa w zamówieniach publicznych (oszustwa przetargowego, wyłudzenia zamówienia publicznego). Zgodnie z brzmieniem art. 297 § 1 KK ten, kto w celu uzyskania zamówienia publicznego dla siebie lub kogoś innego, od organu lub instytucji dysponującej środkami publicznymi, przedkłada dokument podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę lub nierzetelny albo nierzetelne pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania takiego zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Wyłudzenia dopuszcza się zazwyczaj wykonawca ubiegający się o zamówienie publiczne, przedkładając fałszywy lub nierzetelny dokument lub oświadczenie w przetargu w celu wykazania spełniania wymaganych warunków podmiotowych lub braku podstaw do wykluczenia z postępowania (art. 24 ZamPublU), ewentualnie w celu udowodnienia wymaganej jakości oferowanych dostaw, usług lub robót budowlanych. Prowadzi to często do sytuacji, gdy wprowadzony w błąd zamawiający udziela bezzasadnie zamówienia osobie, która nie zasługuje na dopuszczenie do umowy finalnej. Jednak w perspektywie przypisania odpowiedzialności karnej z art. 297 KK bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy osoba przedkładająca wymienione w tym przepisie dokumenty faktycznie zrealizowała rzetelnie umowę o zamówienia publiczne lub czy oferta takiej osoby obiektywnie była najlepsza, bez znaczenia dla realizacji znamion typu jest nawet okoliczność, czy doszło do wprowadzenia w błąd zamawiającego. Istota oszustwa w zamówieniach publicznych z art. 297 § 1 KK polega bowiem na dezinformacji zamawiającego celem uzyskania zamówienia publicznego oraz naruszeniu zasad uczciwej konkurencji, a nie tylko stworzeniu samego zagrożenia dla interesów majątkowych zamawiającego. Przedmiotem ochrony omawianego typu jest m.in. zaufanie do rzetelności i zdolności wykonawcy do należytego wypełnienia zobowiązania1. Nie bez znaczenia jest tu także ochrona uczciwej 95konkurencji, zwłaszcza w odniesieniu do innych wykonawców ubiegających się o to samo zamówienie w trybie przetargowym, którzy wskutek czynu zabronionego tracą szanse na uzyskanie zamówienia publicznego2. Ubieganie się o zamówienie publiczne z naruszeniem zasad, w sposób opisany w art. 297 § 1 KK, zakłóca prawidłowe funkcjonowanie systemu zamówień publicznych bez względu na okoliczność, czy do wyłudzenia zamówienia za pomocą bezprawnych zachowań faktycznie doszło. Można jednak zauważyć, że zgodnie z przewidzianą w art. 297 § 3 KK klauzulą bezkarności nie podlega karze sprawca, który przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, określonych w art. 297 § 1 KK, co w omawianej klasie sytuacji oznacza dobrowolną rezygnację z dotacji lub zamówienia publicznego oraz ewentualne zaspokojenie roszczeń pokrzywdzonego. Formuła rezygnacji wymaga jednoznacznego oświadczenia złożonego instytucji, która złożyła zamówienie. Rezygnacja z zamówienia publicznego może także przybierać postać odstąpienia od jego realizacji w przewidzianej przez prawo formie3. Artykuł 297 § 3 KK nie nakłada przy tym na sprawcę żadnych dodatkowych warunków mających mu zagwarantować bezkarność, jak ujawnienie przed organami ścigania wszystkich okoliczności popełnionego przestępstwa czy też osób współdziałających4. Jako moment wszczęcia postępowania karnego w rozumieniu art. 297 § 3 KK należy wskazać moment wszczęcia postępowania karnego w sprawie (in rem), nie zaś przeciwko osobie (in personam)5. W przypadku współdziałania sprawcy z innymi osobami dla spełnienia przesłanek niekaralności konieczne jest ustalenie, że sprawca podjął te starania dobrowolnie oraz że on był inicjatorem niewykorzystywania uzyskanej w sposób przestępny instytucji6. Należy jednak podkreślić, że klauzula bezkarności obejmuje jedynie karalność za przestępstwo z art. 297 KK, jeżeli natomiast sprawca zrealizował „po drodze” znamiona innych przestępstw, jak omówione w dalszej części artykułu np. przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, ochronie informacji, mieniu, to za te przestępstwa może ponosić odpowiedzialność karną. Czyn stypizowany w art. 297 § 1 to przestępstwo powszechne, co oznacza, że jego sprawcą może być każdy człowiek zdolny do poniesienia odpowiedzialności karnej. Bez znaczenia w perspektywie realizacji znamion czynu zabronionego pozostaje okoliczność, czy sprawca przedkłada dokumenty opisane w art. 297 § 1 KK w celu uzyskania zamówienia publicznego dla siebie, czy dla innego podmiotu i ewentualnie na jakiej podstawie ten podmiot reprezentuje. Zakres kryminalizacji art. 297 § 1 KK obejmuje przede 96wszystkim zachowania osób, które występują po stronie potencjalnego wykonawcy. Jednak omawiany typ może znaleźć zastosowanie także w odniesieniu do osób, które występują po stronie zamawiającego, jeżeli dopuszczają się pomocnictwa do oszustwa w zamówieniach publicznych, tj. umyślnie ułatwiają innym osobom popełnienie przestępstwa z art. 297 § 1 KK, np. udzielając rady lub informacji; ewentualnie wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia bezprawnego zakłócania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego swoim zaniechaniem ułatwiają innej osobie jego popełnienie (art. 18 § 3 KK w zw. z art. 297 § 1 KK). Przestępstwo pomocnictwa do oszustwa przetargowego przez działanie polegające np. na udzielaniu rad, informacji, preparowaniu dokumentów lub oświadczeń może popełnić każdy człowiek zdolny...