Abstrakt

W uzasadnieniu wyroku SA w Katowicach z 16.2.2017 r. dokonano praktycznej charakterystyki znamion przestępstwa z art. 297 § 1 KK na tle ustawy – Prawo zamówień publicznych. Jest to pierwszy z powodów, dla których orzeczenie zasługuje na zainteresowanie, gdyż pomimo że wśród typowych mechanizmów działania przestępnego związanych z zamówieniami publicznymi znajduje się tzw. oszustwo przetargowe, to w judykatach zapadających na kanwie art. 297 § 1 KK tylko incydentalnie pojawiają się stany faktyczne związane z przypisaniem odpowiedzialności karnej osobie ubiegającej się o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem norm prawnych. Co więcej, uzasadnienie przedmiotowego wyroku zawiera rozważania w zakresie prawnokarnego wartościowania interesującego, bo złożonego i wielowątkowego, stanu faktycznego, gdzie zarzuty aktu oskarżenia dotyczą dwóch oskarżonych, którzy poprzez różnorodne zachowania sprawcze, w tym także w formie podżegania oraz pomocnictwa, naruszyli niejedną normę prawną regulującą postępowanie o zamówienie publiczne. Jednak jak ustalono w prawomocnym wyroku, znamiona przestępstwa oszustwa w zakresie zamówień publicznych, i to pomimo że jest to typ wieloodmianowy, zrealizował tylko jeden z oskarżonych, co więcej ‒ w znacznie węższym zakresie, niż zarzucono mu w akcie oskarżenia. W uzasadnieniu wyroku poruszono zatem istotne kwestie związane z zakresem kryminalizacji art. 297 § 1 KK w odniesieniu do bezprawnych zachowań osób, które w sposób nieuczciwy ubiegają się o realizację umów na potrzeby jednostek sektora publicznego, oraz osób, które ułatwiają nieuczciwym wykonawcom ten proceder, a także osób, które nakłaniają inne osoby do ułatwienia im popełnienia oszustwa przetargowego; odniesiono się do problematyki zbiegów przestępstw i zbiegów przepisów w kontekście typowych działań osób zmierzających do uzyskania zamówienia publicznego w bezprawny sposób. Jak już wspomniano, przestępstwo opisane w art. 297 § 1 KK to tzw. typ wieloodmianowy, co oznacza, że zachowanie sprawcze może polegać na przedkładaniu dokumentów, względem których dopuszczono się fałszerstwa materialnego (podrobionych lub przerobionych), dokumentów poświadczających nieprawdę lub dokumentów nierzetelnych, lub nierzetelnych pisemnych oświadczeń dotyczących okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania form wsparcia finansowego wymienionych w art. 297 § 1 KK. Dla realizacji czynności sprawczej wystarczające jest zrealizowanie jednego spośród wymienionych zachowań sprawczych poprzez przedłożenie chociażby jednego oświadczenia lub dokumentu. Wyliczenie form zachowania się sprawcy ma jednak charakter taksatywny, co oznacza, że znamion przestępstwa z art. 297 § 1 KK nie realizują inne zachowania niż enumeratywnie w nim wymienione, nie podlega zatem kryminalizacji np. niezłożenie dokumentu lub oświadczenia czy nierzetelne posługiwanie się rzetelnymi dokumentami, nawet jeżeli sprawca uczynił to, świadomie dążąc do ukrycia okoliczności dyskwalifikujących jego ofertę. Wielość i różnorodność zachowań podejmowanych przez oskarżonych w przedmiotowym stanie faktycznym spowodowały, że sąd w uzasadnieniu wyroku odniósł się do większości alternatywnie określonych czynności sprawczych. W mojej ocenie poglądy prawne zamieszczone w uzasadnieniu wyroku są trafne (poza jednym wyjątkiem opisanym w ostatnim punkcie rozważań) i same w sobie bardzo interesujące, zaś z uwagi na zasygnalizowane powyżej motywy zasługują na szersze omówienie i uzupełnienie uwagami natury ogólnej.