Abstrakt

Wprowadzenie   Problematyka udzielania i wykonywania zamówień publicznych przynależy zasadniczo do dziedziny prawa cywilnego, z uwagi na zachowanie zasady równorzędności stron i poszanowanie dla ich autonomicznej woli oraz umowno-obligacyjne związanie, pomimo bezwzględnie wiążących przepisów prawa. Od czasów starożytnych można jednak odnotować przypadki administracyjnych sposobów rozpoznawania sporów powstających w związku z udzielaniem i wykonywania zamówień publicznych. Uproszczone postępowanie administracyjne zapewnia bowiem stosunkowo szybkie rozstrzygnięcie sprawy cywilnej, jeszcze w czasie przed zawarciem umowy finalnej, co ma duże znaczenie praktyczne. Pogodzenie publicznoprawnego charakteru regulacji zamówień publicznych z prywatnoprawną naturą umowy obligacyjnej napotyka niekiedy trudności kwalifikacyjne, zwłaszcza gdy próbuje się je błędnie rozpatrywać ujmując w kategoriach umów administracyjnych.   Początki konkursu z zastosowaniem jednostronnie wiążącego przyrzeczenia w piśmiennictwie niemieckim1 łączy się z rozwijającą się w XVII stuleciu, zwłaszcza w Niemczech i Niderlandach, praktyczną recepcją prawa rzymskiego w ramach usus modernus pandectarum, polegającą na twórczej (wzbogacanej o nowe elementy) adaptacji rozwiązań rzymskich do potrzeb rozwijających się stosunków gospodarczych2. Przez pewien czas wiążące konkursy funkcjonowały jedynie na gruncie prawa zwyczajowego i statutowego3 oraz wycinkowej reglamentacji administracyjnej zamówień publicznych. Pierwsze kodeksowe unormowanie przyrzeczenia publicznego nastąpiło dopiero w § 988 pruskiego Landrechtu z 1794 r., natomiast pominięte zostało w Kodeksie Napoleona, zaś do prawa 59austriackiego wprowadzono je dopiero w 1916 r.4 w ramach wielkiej nowelizacji austriackiego ABGB5. Procedurę konkursową przewidywały też kodeksy: saski z 1863 r. oraz niemiecki BGB z 1896 r.6   Wiek XIX to okres ożywienia w praktycznym zastosowaniu procedur konkursowych, jako sposobu zamawiania prac projektowych, choć na ziemiach polskich zainteresowanie nimi było znikome aż do końca XIX stulecia7.   Obecnie obowiązujące prawo zamówień publicznych państw europejskich (w tym regulacja konkursu) kształtowane jest w znacznej mierze prawem Unii Europejskiej, a w szczególności dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/18/WE z 31.3.2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi8 oraz dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/17/WE z 31.3.2004 r. koordynującą procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych9. Na mocy dyrektywy 2004/17/WE dokonano gruntownej modyfikacji i unowocześnienia reguł udzielania tzw. zamówień sektorowych. Celem zaś dyrektywy 2004/18/WE było scalenie, rozwinięcie i unowocześnienie regulacji zawartej dotychczas w trzech odrębnych dyrektywach (92/50, 93/36, 93/37). Dokonano przełomowej konsolidacji problematyki z istotnym uproszczeniem przepisów. Dyrektywy te odnoszą się bezpośrednio do zamówień o wartości równej lub przekraczającej tzw. progi unijne, w odniesieniu do zamówień poniżej tych wartości dominujące znaczenie zachowują zaś krajowe rozwiązania normatywne.   Przepisy art. 1 ust. 11 lit. e dyrektywy 2004/18/WE oraz art. 1 ust. 10 dyrektywy 2004/17/WE definiują „konkurs” jako procedurę umożliwiającą zamawiającemu uzyskanie planu lub projektu, przede wszystkim w dziedzinie planowania przestrzennego i urbanistyki, architektury oraz inżynierii lub przetwarzania danych. Postępowanie konkursowe kończy się wyborem planu lub projektu przez komisję konkursową, instytucja zamawiająca może również przewidzieć przyznanie nagród lub wypłatę wynagrodzenia wybranym lub wszystkim uczestnikom konkursu. Postępowanie konkursowe może się zakończyć wyborem jednego lub kilku zwycięzców. Sam konkurs może być odrębnym postępowaniem, może również stanowić część postępowania przetargowego, a wybrany zwycięzca lub zwycięzcy będą zaproszeni jako uczestnicy postępowania negocjacyjnego bez obowiązku publikacji.60   Nagrodą w konkursie może być przyznanie zamówienia na usługi lub też zaproszenie do udziału w procedurze negocjacyjnej bez ogłoszenia. Takie postępowanie zamawiającego nie będzie uznane za sprzeczne z zasadą uczciwej konkurencji, skoro przeprowadził on już postępowanie konkursowe. Instytucja zamawiająca może zmierzać do uzyskania projektu lub planu w trakcie konkursu, a następnie w trybie negocjacji bez ogłoszenia do ustalenia warunków kontraktu z jednym lub kilkoma zwycięzcami. Taka dwustopniowa procedura, składająca się z konkursu i negocjacji, może jednak dotyczyć jedynie zamówień na usługi.   Przepisy dyrektywy 2004/18/WE oraz dyrektywy 2004/17/WE zawarte w ich tytułach IV, regulują zasady postępowań konkursowych, gwarantując przestrzeganie zasady uczciwego i przejrzystego wyboru zwycięzcy lub zwycięzców. Zasady te obowiązują niezależnie od tego, czy wybrany projekt lub plan będzie wiązał się z późniejszym udzieleniem zamówienia publicznego na usługi.   Instytucje zamawiające przeprowadzają konkursy na podstawie ustalonych przez siebie warunków, dotyczących formy konkursu (otwarty, ograniczony), jego przedmiotu, formy projektu i sposobu prezentacji, wymogów dotyczących uczestnictwa i sposobów ich dokumentowania, terminów składania wniosków, opracowań, kryteriów oceny składanych projektów i przyznanej im wagi, przejścia autorskich praw majątkowych.   Ustawodawca europejski dopuszcza zasadniczo organizację trzech kategorii konkursów. Są to konkursy: - organizowane jako część procedury przetargowej, mającej za przedmiot udzielenie zamówienia publicznego na usługi, gdzie ich zwycięzca lub zwycięzcy stają się uczestnikami przetargu na dalszych jego etapach; - w których instytucje zamawiające jako nagrodę (może to być nagroda dodatkowa) przewidują przyznanie kontraktu na realizację zamówienia na usługi; - w których zwycięzcy przysługuje nagroda pieniężna lub wynagrodzenie.   O charakterze prawnym poszczególnych instytucji prawa zamówień publicznych, w tym o charakterze prawnym konkursu w zamówieniach publicznych, przesądza natomiast krajowy porządek prawny, na który składają się przepisy, a także rozwijająca się od dawna praktyka z zakresu zawierania umów cywilnoprawnych, gdyż udzielenie zamówienia publicznego – jak podkreśla się...