Abstrakt

Wprowadzenie W odniesieniu do zamówionego świadczenia niepieniężnego, określanego mianem "przedmiotu zamówienia", zakaz jest nieomal bezwzględny, skoro nie dotyczy jedynie zamówień udzielanych z wolnej ręki, przy których nie stosuje się wielostronnie wiążącej specyfikacji istotnych warunków zamówienia. W pozostałym zakresie (zwłaszcza co do wysokości świadczenia pieniężnego, terminu wykonania zamówienia, współdziałania stron itd.) dyspozycja znowelizowanego ostatnio art. 144 ust. 1 PZP2 dopuszcza modyfikację zobowiązania, jeżeli z góry "zamawiający przewidział możliwość dokonania zmiany umowy w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określił warunki tej zmiany". W porównaniu do dotychczasowego stanu normatywnego oznacza to dalsze zaostrzenie zakazu. Do czasu bowiem nowelizacji przepis ten dopuszczał wyjątkową zmianę umowy o zamówienie publiczne, jeśli jej konieczność wynikła z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, albo gdy zmiana była korzystna dla zamawiającego3. W praktyce unormowanie art. 144 PZP było – niestety – często nadużywane, zwłaszcza w zakresie interpretacji pojęcia "zmiany umowy na korzyść zamawiającego", a także alternatywnej przesłanki "nieprzewidywalnych okoliczności". Prawdopodobnie z tego powodu stanowiło też przedmiot zastrzeżeń Komisji Europejskiej w odniesieniu do możliwości zmiany umowy na korzyść zamawiającego4.  Rola ograniczeń z art. 140 ust. 3 i art. 144 ust. 1 PZP sprowadza się głównie do zapobieżenia obchodzeniu wyniku przetargu bądź innej procedury wyboru oferty najkorzystniejszej, a także ustalonych z góry wiążąco warunków zamówienia. Przepisy te zapobiegają ponadto unikaniu procedury w zakresie zamawiania świadczeń dodatkowych. Pośrednio urzeczywistniają też zasadę równego traktowania wykonawców i uczciwej konkurencji5. Zagrożenia nie występują jednak w okolicznościach dopuszczalnego zastosowania procedur udzielenia zamówienia z wolnej ręki i dlatego właśnie wtedy ograniczenia powyższe nie mają zastosowania. Aktualne są zaś zasady ogólne co do starannego zarządzania mieniem publicznym oraz zachowania celowości i efektywności wydatków publicznych. Prewencyjna funkcja zakazu dokonywania zmian w odniesieniu do przedmiotu zamówienia po zawarciu umowy w kierunku "wykroczenia poza uprzednie określenie przedmiotu zamówienia" (art. 140 ust. 3 PZP) nie wyklucza bynajmniej możliwości takiej zmiany umowy, która ograniczałaby jej zakres, jeśli pełna realizacja świadczenia niepieniężnego nie leży już w interesie publicznym. Wniosek ten jest uzasadniony wykładnią a fortiori przepisu art. 145 ust. 1 PZP, w świetle którego w razie zaistnienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że...