Abstrakt

W art. 134 ust. 3–4 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1990 ze zm.; dalej GospNierU) unormowano szczególną zasadę określania wartości nieruchomości wywłaszczanych na cele publiczne, zwaną „zasadą korzyści”. Jej źródłem są minione lata 70. i 80. XX wieku, w których masowo przejmowano grunty rolne przede wszystkim na cele budownictwa mieszkaniowego. Zasada ta polegała na podwyższeniu odszkodowań dla rolników, szczególnie gdy gospodarstwo było jedynym źródłem utrzymania. Miała w ten sposób rekompensować utratę nie tylko nieruchomości, jako przedmiotu własności, ale także źródła utrzymania.
Zmiana uwarunkowań prawnych i ekonomicznych zaistniała po 1989 r. spowodowała, że budownictwo mieszkaniowe przestało być traktowane jako cel uzasadniający wywłaszczenie i pozostało poza katalogiem celów publicznych wymienionych obecnie w art. 6 GospNierU. Problem uwzględniania celu wywłaszczenia do wyceny nieruchomości dla ustalenia odszkodowania za to wywłaszczenie aktualizuje się obecnie masowo przede wszystkim przy nabywaniu w ten sposób nieruchomości dla zrealizowania na nich inwestycji drogowych. Według aktualnego modelu wynikającego z art. 134 ust. 3–4 GospNierU, zasada korzyści polega na przyjęciu przy szacowaniu wartości nieruchomości, takiego jej przeznaczenia lub sposobu korzystania z niej, który skutkuje większą wartością. Znajduje to uzasadnienie w tym, że nabycie nieruchomości w drodze umowy poprzedzającej ewentualność wywłaszczenia mogłoby nastąpić za cenę adekwatną do tego z celów lub możliwości jej zagospodarowania, które zwiększają jej atrakcyjność inwestycyjną.