Abstrakt

W systemie prawa dążenie do unifikacji norm prawnych powoduje, że poszczególne postępowania sądowe pozostają we wzajemnym związku. Dotyczy to także postępowania wieczystoksięgowego i restrukturyzacyjnego. Egzemplifikacją tego związku jest wpis wieczystoksięgowy ostrzeżenia o prowadzeniu postępowania restrukturyzacyjnego. Wpis ten posiada znaczenie dla prawidłowego podejmowania czynności materialnoprawnych, jak i procesowych. Stanowi to konsekwencję tego, że rozporządzenie prawem do nieruchomości może nastąpić także w postępowaniu sądowym w szczególności cywilnym. Prawidłowe prowadzenie tego postępowania nie pozostaje bez znaczenia dla postępowania restrukturyzacyjnego i dla realizacji ochrony interesu prawnego jego uczestników¹. Z tych względów istotne znaczenie posiada anihilacja skutków wadliwej czynności procesowej sądowego postępowania cywilnego.
Sankcja nieważności, o której stanowi art. 67 ust. 2 ustawy z 15.5.2015 r. – Prawo restruk­turyzacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 243 ze zm.; dalej PrRestrU) obejmuje też wadliwe czynności prawne o skutkach procesowych oddziałujących na przebieg postępowania sądowego. Najdalej idącym skutkiem może być nieważność postępowania sądowego. Stwierdzenie to posiada istotne znaczenie dla postępowania sądowego cywilnego, w którym to podmiot może rozporządzić swoim prawem do nieruchomości, a więc w analizowanym przypadku składnikiem masy restrukturyzacyjnej. Wadliwość w powyższym przypadku stanowi konsekwencję braku udziału w postępowaniu sądowym cywilnym nadzorcy sądowego lub zarządcy powołanego w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Realizacja uprawnień przez wskazane podmioty w toku postępowania sądowego cywilnego następuje na podstawie art. 277 ust. 1 PrRestrU oraz art. 311 ust. 1 PrRestrU. Przyczyną w takim przypadku braku udziału nadzorcy sądowego lub zarządcy w postępowaniu sądowym cywilnym może być niepowzięcie przez sąd informacji o prowadzonym postępowaniu restrukturyzacyjnym w związku z nieujawnieniem wpisu wieczystoksięgowego ostrzeżenia w tym przedmiocie. Mianowicie sąd cywilny w przypadku nieujawnienia tego wpisu może nie uzyskać informacji o prowadzonym postępowaniu restrukturyzacyjnym pomimo zapoznania się ze stanem prawnym nieruchomości wynikającym z treści księgi wieczystej. Przyczynić się wówczas do pozyskania tych informacji mogą regulacje art. 258 PrRestrU oraz art. 291 ust. 1 i ust. 2 PrRestrU. Powołane przepisy nakładają na dłużnika obowiązek poinformowania nadzorcy sądowego lub zarządcy o prowadzonych postępowaniach sądowych². W kontekście powyższego zaznaczyć trzeba, że ze względu na brak wskazania przez ustawodawcę czynności procesowej i chwili uzasadnionej prakseologicznie, w której informacje o prowadzonym postępowaniu restrukturyzacyjnym powinny zostać przekazane, sąd cywilny może ich nie pozyskać. W takim przypadku w wyniku nieujawnienia wpisu wieczystoksięgowego ostrzeżenia o prowadzeniu postępowania restrukturyzacyjnego nie znajduje zastosowania art. 8 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1916 ze zm.; dalej KWU), który uchyla działanie zasady rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Pragmatycznie rzecz ujmując, do publicznej wiadomości nie zostaje podane, że stan prawny nieruchomości ujawniony w księdze wieczystej stał się niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Wobec dalszego działania wskazanej zasady, o której stanowi art. 5 KWU nie tylko, że nadzorca sądowy lub zarządca nie biorą udziału w postępowaniu sądowym na podstawie art. 277 ust. 1 PrRestrU oraz art. 311 ust. 1 PrRestrU, ale dłużnik może rozporządzić w nim swoim prawem do nieruchomości nie będąc do tego uprawniony. Zatem następuje tu kształtowanie nowego stanu prawnego w drodze orzeczenia sądu wydanego co do istoty sprawy na podstawie wadliwie dokonanej czynności prawnej. Wadliwa czynność prawna wpływa negatywnie na sprawność i efektywność postępowania restrukturyzacyjnego, implikując zaskarżanie orzeczeń sądowych, co stanowi konieczność zmierzającą do usunięcia takiego stanu rzeczy. Ze względu na szybkość i sprawność, jakie powinny wiązać się z prowadzeniem postępowania restrukturyzacyjnego dla usunięcia skutków wadliwej czynności procesowej przede wszystkim posiadają znaczenie środki zaskarżenia nieprawomocnych orzeczeń co do istoty sprawy. Obserwacja praktyki judykacyjnej sądów pozwala stwierdzić, że przede wszystkim zasadnicze znaczenia posiadają tu środki zaskarżenia w sądowym postępowaniu cywilnym i wieczystoksięgowym. Pragmatycznie rzecz ujmując w postępowaniach sądowych, które ze swej istoty wiążą się z rozporządzeniem prawem do nieruchomości. Środkami zaskarżenia we wskazanym tu przypadku są apelacja przysługująca od orzeczenia sądu i skarga na orzeczenie referendarza sądowego. W tym miejscu podkreślić trzeba, że podmioty legitymowane procesowo mogą z nich korzystać, gdy wadliwa czynność prawna nie wpłynęła jeszcze na ocenę perspektyw restrukturyzacji sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika. Mianowicie orzeczenia nieprawomocne nie są skuteczne i wykonalne względem składników masy restrukturyzacyjnej, a w tym nieruchomości. Stanowi to znaczącą okoliczność odróżniającą je od środków zaskarżenia orzeczeń prawomocnych, którym także poświęcono uwagę w dalszej części rozważań.