Abstrakt

We wcześniejszym okresie istotne wątpliwości budziło to, czy w ogóle dopuszczalne jest wskazywanie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie tylko dróg publicznych, ale również w ramach obsługi komunikacyjnej objętego planem terenu dróg wewnętrznych, czyli tych, które nie mają być realizowane jako inwestycje publiczne a jedynie prywatne. Aktualnie już raczej nie spotyka się poglądu, według którego objęcie planem miejscowym dróg wewnętrznych byłoby niedopuszczalne. Natomiast daje się wyraźnie zauważyć rozbieżność poglądów co do tego, jakimi okolicznościami i warunkami powinien kierować się organ gminu, ustalając na danym terenie, że komunikacja będzie obsługiwana drogami wewnętrznymi oraz jakie względy w takich przypadkach należy brać pod uwagę.
W celu lepszego przedstawienia powyższej problematyki, autorzy uznali za wskazane posłużenie się wydanym w ubiegłym roku wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17.4.2018 r. (II OSK 1410/16). Wykorzystując samodzielność planistyczną gminy ustanowioną w art. 3 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1945 ze zm.; dalej ZagospPrzestrzU), którą w doktrynie określa się mianem władztwa planistycznego, jak to słusznie wskazuje NSA w cytowanym wyroku, gmina określa na danym terenie przebieg dróg wewnętrznych. Zgodnie z powyższymi przepisami, gmina ustala w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczenie terenów, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz określa sposoby i warunki zabudowy. Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie miejscowych planów, należy do zadań własnych gminy. Ustawodawca przekazał gminie kompetencje w zakresie władczego przeznaczania i ustalania zasad zagospodarowania terenu w drodze aktu prawa miejscowego. W pojęciu władztwa planistycznego mieszczą się także wprowadzone przez plany miejscowe ograniczenia prawa własności. Nie oznacza to jednak, że uprawnienie gminy, o jakim mowa w art. 3 i 4 Zagosp­PrzestrzU, ma charakter nieograniczony i że gmina ma pełną swobodę w określaniu przeznaczenia i zasad zagospodarowania poszczególnych obszarów położonych na jej terenie. W planowaniu zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się bowiem, oprócz szeregu elementów, wymienionych w art. 1 ust. 2 ZagospPrzestrzU, także prawo własności (art. 1 ust. 2 pkt 7 Zagosp­PrzestrzU). Oczywistym jest zatem, że uprawnienie gminy do ustalania przeznaczenia terenu i sposobu jego zagospodarowania nie może być nadużywane. Sprawując władztwo planistyczne, gmina powinna mieć zawsze na uwadze, że wprowadzone ograniczenia prawa własności muszą być konieczne ze względu na wartości wyżej cenione np. potrzeba interesu publicznego. Na organie uchwalającym akt planistyczny ciąży każdorazowo obowiązek wyważenia interesów prywatnych i interesu publicznego. W orzecznictwie podkreśla się, że w świetle art. 64 ust. 3 Konstytucji RP, w każdym przypadku organ gminy musi wykazać, że ingerencja w sferę prawa własności pozostaje w racjonalnej i odpowiedniej proporcji do celów, dla osiągnięcia których ustanawia się określone ograniczenia. Rolą organu planistycznego jest właśnie wyważenie interesu publicznego i interesów prywatnych (por. wyroki NSA z 1.6.2017 r., II OSK 2478/15; z 8.11.2017 r., II OSK 224/17).