Abstrakt

W konsekwencji przemian społeczno-gospodarczych, które nastąpiły po roku 1989, a następnie po wejściu w życie aktualnie obowiązującej Konstytucji RP z 2.4.1997 r., nastąpiła konieczność takiego uregulowania instytucji zwrotu wywłaszczonych nieruchomości poprzednim właścicielom lub ich spadkobiercom, aby w jak najpełniejszy sposób została urzeczywistniona kluczowa, z punktu widzenia ustrojowego, zasada ochrony własności pozostałych praw majątkowych wyrażona w art. 64 Konstytucji RP oraz zasada zastosowania instytucji wywłaszczenia w wyjątkowych sytuacjach, za słusznym odszkodowaniem i wyłącznie na cele publiczne, co wynika z art. 21 ust. 3 Konstytucji RP.Emanacją powyższych ustrojowych norm są regulacje zawarte w art. 136 i nast. ustawy 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1774 ze zm.; dalej GospNierU). Ustawa ta, przyznaje poprzednim właścicielom lub ich spadkobiercom, roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, w sytuacji gdy okazała się ona zbędna dla celu określonego w ostatecznej decyzji wywłaszczeniowej. W art. 137 GospNierU znajdujemy zaś odpowiedź jakie przesłanki należy spełnić, aby można było uznać, że nieruchomość jest zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Powyższy przepis wprowadza domniemanie, że, jeżeli pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany, to nieruchomość stała się zbędna dla celu określonego w decyzji wywłaszczeniowej. Jeżeli zaś cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ pod którego pieczą znajduje się nieruchomość.W razie zaś powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, właściwy organ zgodnie z treścią art. 136 ust. 2 GospNierU zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym zamiarze, informując równocześnie o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.Powyższy obowiązek ma charakter gwarancyjny. Trudno bowiem, aby poprzedni właściciel wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobiercy mogli żądać skutecznie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości bez wiedzy o zamiarze wykorzystania nieruchomości na cel inny niż określony w decyzji wywłaszczeniowej. Rozporządzenie bowiem taką nieruchomością na rzecz innego podmiotu niż Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego stanowić będzie przeszkodę zwrotu nieruchomości lub jej części.Warto zaznaczyć, iż pomimo okoliczności cywilnoprawnego charakteru roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, sprawa w tym przedmiocie jest rozpoznawana w postępowaniu administracyjnym.