Abstrakt

Przechodząc do omówienia poszczególnych nowych rozwiązań, zacząć wypada od zupełnej nowości, jaką jest wprowadzenie możliwości nieograniczonego w czasie wyszukiwanie ksiąg wieczystych w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych, przez wymienione w ustawie podmioty, dla których wyszukiwanie ksiąg wieczystych jest niezbędne do realizacji zadań ustawowych.Podmioty uprawnione i przesłanki ograniczeńMożliwości nieograniczonego w czasie wyszukiwania ksiąg wieczystych w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych została zapewniona tylko dla podmiotów wprost w ustawie wymienionych. Ustawa wymienia katalog 18 podmiotów, z którym ostatni jest notariusz, a nie znalazł się w nim przykładowo rzeczoznawca majątkowy czy geodeta.Sam skonstruowany katalog musi budzić wątpliwości. Najbardziej oczywiście razi (choć w tym zakresie Autor jako notariusz nie jest może obiektywny), że w pierwszej wersji projektu ustawy zabrakło wręcz notariusza, a przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości wprost wyraził pogląd, że szerszy dostęp potrzebny jest dla takich użytkowników jak „komornicy, urzędy centralne, takie jak ZUS, urzędy skarbowe, policja Centralne Biuro Śledcze”, a „nie dostaną go notariusze, gdyż brak jest ku temu podstawy prawnej”. Pomijając tradycyjne ujęcie tego zawodu, ściśle związanego z prowadzeniem ksiąg wieczystych, obowiązująca ustawa także traktuje notariusza wyjątkowo, wymieniając go w art. 36² ust. 4 KWU jako jedynego uprawnionego, obok osoby mającej interes prawny, do przeglądania akt księgi wieczystej.W wymienionej w art. 36⁴ ust. 8 KWU grupie znalazły się zarówno podmioty, które w ramach jawności księgi wieczystej mają zapewniony tradycyjnie najszerszy dostęp poprzez prawo uzyskiwania odpisów (wymienione wprost w art. 36² ust. 2 KWU – sąd, prokurator, notariusz, organy administracji rządowej, ale już nieuwzględnione w tym przepisie jednostki samorządu terytorialnego), jak i podmioty które do tej pory nie były dotąd brane pod uwagę, jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Służba Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służba Wywiadu Wojskowego. W chwili obecnej podnoszone są także głosy, że możliwość występowania o wielokrotne, nieograniczone w czasie wyszukiwanie ksiąg wieczystych w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych, powinni uzyskać także radcy prawni i adwokaci, zwłaszcza jeżeli wziąć pod uwagę, że Plan Informatyzacji Państwa na lata 2007–2010 (patrz rozporządzenie Rady Ministrów z 28.3.2007 r. w sprawie Planu Informatyzacji Państwa na lata 2007–2010 – Dz.U. Nr 61, poz. 415) zakładał stworzenie nawet dalej idącego portalu informacyjnego skierowanego do notariuszy, radców prawnych, komorników, adwokatów, wobec czego pominięcie radców prawnych i adwokatów, jako podmiotów, które mogą się ubiegać o takie pozwolenie jest co najmniej dyskusyjne.Niezależnie od powyższego, pewnym niepokojem napawa obowiązek wskazania także przez te podmioty ustawowych zadań, o których mowa w art. 36⁴ ust. 8 KWU, z powołaniem konkretnych przepisów prawa oraz uzasadnienie przesłanki, o której mowa w art. 36⁴ ust. 13 pkt 3 KWU, poprzez wskazanie specyfiki i zakresu realizowanych zadań ustawowych wymagających wyszukiwania ksiąg wieczystych w trybie art. 36⁴ ust. 13 KWU. Przykładowo przewidziana w pkt 17) Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, uzasadniała możliwość „uzyskania bezpośredniego dostępu do centralnej bazy danych ksiąg wieczystych tym, że taki dostęp obniży koszty działalności Prokuratorii oraz podmiotów z nią współdziałających, gdyż będzie można zrezygnować z obszernej korespondencji, której przedmiotem było poszukiwanie informacji dotyczących ksiąg wieczystych i zawartych w nich danych, do których dotarcie czasami okazywało się wręcz niemożliwe”.Należy mieć jedynie nadzieję, że owe wymagane uzasadnienia nie staną się sposobem ograniczenia zakresu dostępu do wyszukiwania w drodze administracyjnej dla podmiotów, takich jak komornicy czy notariusze.Dla porównania § 133 ust. 2 niemieckiej GBO stanowi, że zgoda na wprowadzenie zautomatyzowanej procedury wywoływania danych, może być wydawana jedynie sądom, urzędom, notariuszom, wpisanym na odpowiednią listę biegłym geodetom, podmiotom, którym przysługują do nieruchomości prawa rzeczowe, osobom lub instytucjom przez podmioty te powołanym, Bankowi Państwowemu w Berlinie (Staatsbank Berlin) oraz w celu automatycznego załatwiania wniosków o udzielenie informacji dotyczących wpisów do ksiąg wieczystych (ustęp 4), ale nie może być wydawana innym publicznym instytucjom finansowym. Jednocześnie przepis wprowadza wymóg, aby przy wydawaniu zgody uwzględnić, czy ta forma przekazywania danych jest odpowiednia przy uwzględnieniu podlegających ochronie interesów podmiotów uprawnionych z tytułu praw rzeczowych z powodu wielości przekazów danych albo ich szczególnej pilności, a po stronie odbiorcy zachowane są zasady prawidłowego przetwarzania danych.W tym miejscu trzeba zwrócić uwagę, że ustawodawca niemiecki bardzo poważnie podszedł do problemu ochrony danych osobowych, wprowadzając wręcz do samej ustawy szereg przepisów gwarancyjnych. W szczególności § 133 GBO (Zautomatyzowana procedura dostępu do danych wieczystoksięgowych) stanowi, że wprowadzenie zautomatyzowanej procedury umożliwiającej przekazywanie danych z księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym poprzez wywoływanie tych danych jest dopuszczalne, o ile zostanie zapewnione, że „wywoływanie danych nie wykroczy poza granice dopuszczalnego wglądu zgodnie z przepisami § 12 i § 12a oraz może być kontrolowana dopuszczalność wywołań”.Brak odpowiedników tych przepisów w prawie polskim musi zastanawiać, jeżeli dostrzeże się, że mamy za sobą już pierwsze zagrożenia związane z udostępnianiem treści ksiąg wieczystych i przetwarzania danych osobowych przez serwis udostępniony na stronie http://www.znajdzksiege.pl/ pod kątem zgodności z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych.W przypadku nowej regulacji przewidziane zabezpieczenia są więcej niż bardzo skromne. Zgodnie z § 20 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 27.11.2013 r. w sprawie Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1407; dalej CIKWR) Centralna Informacja może ograniczyć liczbę jednorazowo wyszukanych ksiąg wieczystych. W takim przypadku system teleinformatyczny, o którym mowa w § 3, ujawnia w wyniku wyszukania tylko część numerów ksiąg wieczystych, informując o tym wnioskującego. Analogicznie zgodnie z § 15 ust. 5. CIKWR Centralna Informacja może ze względu na bezpieczeństwo centralnej bazy danych ksiąg wieczystych ograniczyć możliwość przeglądania ksiąg wieczystych, poprzez wskazanie maksymalnej liczby wniosków o przeglądanie ksiąg wieczystych kierowanych z jednej lokalizacji internetowej lub przedłużenie minimalnego czasu na udzielenie dostępu do księgi wieczystej. Wydaje się, że brak odwołania do jakiejkolwiek ochrony danych osobowych stoi w sprzeczności z obowiązującymi standardami ich ochrony, co razi, zwłaszcza jeżeli dostrzeże się, że na liście uprawnionych do procedur nieograniczonego wyszukiwania znalazły się podmioty takie jak Policja, Najwyższa Izba Kontroli, Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Służba Wywiadu Wojskowego, których związek z ochroną bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami jest co najmniej luźny.