Abstrakt
W niniejszym numerze „Nieruchomości C.H.Beck” powracamy do poruszonej poprzednio problematyki zwolnienia wspólnoty mieszkaniowej od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym, jak i sądowo-administracyjnym. Omówione zostaną: czynności wspólnoty w razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, przesłanki złożenia ponownego wniosku oraz zakres możliwych skutków przyznanego wspólnocie zwolnienia.Oddalenie wnioskuW razie uznania przez sąd rozpoznający wniosek złożony przez wspólnotę mieszkaniową, że nie zachodzą podstawy do zwolnienia jej od kosztów sądowych w całości lub części, jak również ustanowienia dla niej profesjonalnego pełnomocnika, sąd ten odmówi zwolnienia wspólnoty od kosztów, wydając stosowne postanowienie. Postanowienie to jest zaskarżalne, w drodze zażalenia wniesionego – w postępowaniu cywilnym – do sądu II instancji, za pośrednictwem sądu, który wniosek oddalił, w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia, a gdy wspólnota nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie – od daty ogłoszenia postanowienia (art. 394 § 2 w zw. z art. 394 §1 pkt 2 KPC). Środek zaskarżenia w postaci zażalenia przysługuje ponadto na orzeczenia rozstrzygające o cofnięciu takiego zwolnienia lub odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołania. W razie gdy orzeczenie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych lub ustanowienia adwokata lub radcy prawnego zostało wydane przez referendarza sądowego, właściwym środkiem zaskarżenia jest skarga na orzeczenie referendarza sądowego, którą wnosi się do sądu, w którym wydano zaskarżone orzeczenie w terminie 7 dni od dnia doręczenia stronie postanowienia referendarza sądowego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Po rozpoznaniu skargi na postanowienie referendarza w przedmiocie kosztów sądowych oraz na postanowienie o odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, sąd wyda stosowne postanowienie, w którym zaskarżone postanowienie referendarza sądowego utrzyma w mocy albo je zmieni, orzekając jako sąd II instancji, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o zażaleniu (art. 39822 i nast. KPC).Zarówno zażalenie, jak i skarga na orzeczenie referendarza sądowego powinny czynić przy tym zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego orzeczenia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów. Wniesienie zażalenia lub skargi na orzeczenie referendarza sądowego po upływie wskazanego terminu jest bezskuteczne, jednakże wspólnota, która nie zaskarżyła niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia w ustawowym terminie bez swojej winy, może strać się o przywrócenie terminu do złożenia środka zaskarżenia, poprzez złożenie stosownego wniosku do sądu. Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. Koniecznym jest przy tym uprawdopodobnienie we wniosku o przywrócenie terminu okoliczności go uzasadniających. Do wniosku należy ponadto załączyć zażalenie lub skargę. Pamiętać przy tym należy, że po upływie roku od uchybionego terminu, jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w wypadkach wyjątkowych (art. 169 § 4 KPC).Wniesienie zażalenia na postanowienie sądu, którego przedmiotem jest odmowa zwolnienia od kosztów sądowych, jak również cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie zwolnione jest od opłat sądowych. Opłata nie jest również podbierana od skargi na orzeczenie referendarza sądowego w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, jak i w przedmiocie odmowy ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (art. 95 ust. 2 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.; dalej KosztSądCywU). Również w postępowaniu sądowo-administracyjnym przepisy przewidują możliwość zaskarżenia postanowienia oddalającego złożony przez wspólnotę wniosek o przyznanie jej prawa pomocy (art. 252 § 3 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej PostępSądAdmU). Jeżeli postanowienie w przedmiocie odmowy przyznania prawa pomocy zostało wydane przez referendarza sądowego, środkiem zaskarżenia służącym wspólnocie jest sprzeciw do sądu administracyjnego, do którego wniosek został złożony, w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia. W razie złożenia sprzeciwu, który nie został następnie odrzucony z powodu uchybienia terminu do jego wniesienia, jak również nieuzupełnienia jego braków formalnych w terminie, postanowienie referendarza sądowego odmawiające wspólnocie przyznania prawa pomocy, traci moc, a wniosek podlega rozpoznaniu przez sąd. Od postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego oddalającego wniosek o przyznanie prawa pomocy, wspólnota może wnieść następnie zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego za pośrednictwem sądu administracyjnego w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia. Zażalenie to, analogicznie jak w postępowaniu cywilnym, powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia (art. 194 § 3 w zw. z art. 46 i n. PostępSądAdmU). Zarówno przy tym od sprzeciwu na postanowienie wydane przez referendarza sądowego, jak i zażalenia na postanowienie sądu administracyjnego wydane na skutek rozpatrzenia sprzeciwu, nie pobiera się opłat. Przepisy PostępSądAdmU przewidują ponadto również możliwość przywrócenia terminu do złożenia środka zaskarżenia, w razie jego uchybienia przez wspólnotę bez jej winy. Podobnie jak w postępowaniu cywilnym, celem przywrócenia terminu wspólnota zobowiązana jest złożyć wniosek o jego przywrócenie do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu 7 dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. W piśmie tym koniecznym jest uprawdopodobnienie okoliczności wskazujących na brak winy wspólnoty w uchybieniu terminu. Do wniosku należy także załączyć zażalenie lub sprzeciw. Również w postępowaniu sądowo-administracyjnym, upływ okresu 1 roku od chwili uchybienia terminowi skutkuje tym, iż jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w przypadkach wyjątkowych (art. 87 § 5 PostępSądAdmU).Jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie cywilnej zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma został następnie prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma w terminie 7 dni (art. 112 ust. 2 KosztSądCywU). Jeżeli jednak o zwolnieniu od kosztów sądowych orzekał sąd cywilny I instancji, a strona wniosła zażalenie w przepisanym terminie, termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu II instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia. Podobne regulacje obowiązują w postępowaniu sądowo-administracyjnym.Niezależnie od powyższego pamiętać należy, iż sąd może odmówić wspólnocie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie cywilnej w razie oczywistej bezzasadności dochodzonego roszczenia lub obrony jej praw (art. 109 ust. 2 KosztSądCywU). Również w postępowaniu sądowo-administracyjnym prawo pomocy nie będzie przysługiwało w razie oczywistej bezzasadności złożonej skargi (art. 247 PostępSądAdmU).