Abstrakt

Nowy 2014 rok dla wielu podatników VAT rozpoczął się pod znakiem szeregu zmian w przepisach ustawy z ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.; dalej VATU). Jedna z nich dotyczy podmiotów uczestniczących w szeroko pojętym rynku nieruchomości, które dotychczas unikały obowiązków wynikających z rozliczania podatku VAT dzięki korzystaniu ze zwolnienia podmiotowego wskazanego w art. 113 VATU. Zwolnienie to przysługuje podatnikom, którzy dopiero rozpoczynają prowadzenie działalności (art. 113 ust. 9 VATU) oraz podatnikom VAT już wykonujących działalność, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty ustawowego limitu wysokości 150 000 zł (art. 113 ust. 2 VATU). Dla tej grupy podatników do końca 2013 r. zasady korzystania ze zwolnienia od podatku VAT były stosunkowo proste i w przeciwieństwie do podatników świadczących usługi prawnicze czy jubilerskie, osoby zajmujące się obrotem nieruchomościami nie były w sposób szczególny traktowane przez ustawodawcę. Jedyny wyjątek dotyczył podatników dokonujących dostawy terenów budowlanych lub przeznaczonych pod zabudowę.To właśnie omawiane zwolnienie powoduje, iż często osoby występujące na rynku nieruchomości nie zdają sobie nawet sprawy z posiadania statusu podatnika VAT. W rozumieniu przepisów VATU sam fakt, iż dana osoba nie jest zobowiązana do podatkowania transakcji podatkiem VAT nie oznacza, iż nie jest ona podatnikiem tego podatku. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 2 VATU podatnikiem jest każdy kto, wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2 ww. przepisu, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Natomiast zgodnie z ust. 2 działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. W tym ujęciu działalnością gospodarczą, w rozumieniu art. 15 ust. 2 VATU, jest wykonywanie czynności polegających na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Towarem są m.in. nieruchomości w rozumieniu VATU – grunty, budowle, budynki, i ich części (lokale). Oznacza to, że każdą umowę najmu lub dzierżawy należy uznać – dla potrzeb podatku VAT – za zawartą w ramach działalności gospodarczej. O prowadzeniu działalności gospodarczej nie decydują przesłanki formalne, takie jak zgłoszenie działalności gospodarczej czy rejestracja dla potrzeb podatku VAT, ale przede wszystkim okoliczności faktyczne. Również rozmiary wykonywanej działalności także nie mają większego znaczenia.Jak już wspomniałem, nie każdy podmiot będący podatnikiem w rozumieniu art. 15 VATU obowiązany jest do opodatkowania dokonywanych przez siebie transakcji podatkiem VAT. Podatnik VAT może być zwolniony od podatku ze względu na limit obrotów lub wykonywanie wyłącznie czynności zwolnionych od podatku. Tę grupę podatników określa się mianem podatników biernych. Co do zasady nie są oni zobowiązani do opodatkowania dokonywanych przez siebie transakcji podatkiem VAT. Uwaga ta dotyczy w szczególności transakcji niepodlegających zwolnieniu z podatku VAT. Tacy podatnicy nie wystawiają faktur ani nie mają prawa do obniżania kwot podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Nie ciążą na nich również inne obowiązki związane z rozliczeniem podatku VAT, tj. przede wszystkim składania we właściwym urzędzie skarbowym deklaracji VAT i dokonywania wpłaty podatku na rachunek urzędu skarbowego.Podatnik zwolniony podmiotowo z VAT jest natomiast zobowiązany do prowadzenia dziennej ewidencji sprzedaży rejestrowanej za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Dzięki tej ewidencji może ustalić, kiedy przekracza limit i w konsekwencji traci prawo do zwolnienia podmiotowego. Przedsiębiorca zwolniony podmiotowo musi także – na żądanie kupującego lub usługobiorcy zgłoszone przed upływem 3 miesięcy od dnia wydania towaru lub wykonania usługi – wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.Jeżeli podmiot będący dotychczas podatnikiem biernym utraci prawo do zwolnienia z VAT, staje się automatycznie podatnikiem czynnym. Przeoczenie tego momentu grozi nie tylko sankcjami przewidzianymi przez przepisy VATU i Ordynacji podatkowej, ale także pociągnięciem do odpowiedzialności karnej skarbowej. Z tych powodów, dla podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego niezmiernie istotna jest wiedza dotycząca zasad ustalenia limitu zwolnienia, konsekwencji jego przekroczenia oraz przyczyn jego utraty. W tym zakresie dla podatników zajmujących się nieruchomościami, od początku tego roku zaszły istotne zmiany.