Abstrakt
Sytuacja prawna spółek będących następcami prawnymi przedsiębiorstw państwowych pod pewnymi względami odróżnia je od pozostałych spółek funkcjonujących w obrocie prawno-gospodarczym. Różnice te są widoczne m.in. w kwestiach dotyczących nieruchomości. Niniejsze opracowanie odnosi się do niektórych zagadnień związanych z nieruchomościami, charakterystycznych dla byłych przedsiębiorstw państwowych, takich jak postępowanie uwłaszczeniowe oraz postępowanie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości.
Jedną z charakterystycznych cech poprzedniego ustroju było narzucenie prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstw państwowych. W konsekwencji, w realiach polskiego systemu prawno-gospodarczego funkcjonuje znaczna ilość podmiotów, które są następcami prawnymi takich przedsiębiorstw. Po zmianach, jakie zaszły w 1989 r., dawne przedsiębiorstwa państwowe, na podstawie przepisów ustawy z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, uległy komercjalizacji, a część z nich także prywatyzacji. Kolejne są lub będą prywatyzowane w przyszłości. Cechą charakterystyczną wskazanego powyżej procesu komercjalizacji jest to, iż spółka handlowa powstała w jego wyniku jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego w znaczeniu ogólnym. Podobnie proces prywatyzacji związany jest z ogólnym następstwem prawnym pomiędzy spółką z udziałem Skarbu Państwa a spółką sprywatyzowaną.
Postępowanie uwłaszczeniowe
Tytułem prawnym do znacznej części gruntów wchodzących w skład dawnych przedsiębiorstw państwowych – a obecnie spółek Skarbu Państwa oraz sprywatyzowanych spółek z kapitałem prywatnym – jest prawo użytkowania wieczystego, regulowane przepisami KC (art. 232–243). Zasadą jest, iż prawo użytkowania wieczystego powstaje na mocy umowy. Rzadszym sposobem nabywania prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, jest tak zwane uwłaszczenie państwowych osób prawnych. Wprowadziła je ustawa z 29.9.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Od 1.1.1998 r. podstawę uwłaszczenia stanowi art. 200 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (gospNierU), zgodnie z którym państwowe i komunalne osoby prawne oraz Bank Gospodarki Żywnościowej, które 5.12.1990 r. posiadały określone grunty w zarządzie, nabywają z tym dniem prawo użytkowania wieczystego gruntów oraz własność budynków, innych lokali i urządzeń wzniesionych ze środków własnych tych przedsiębiorstw.
Nabycie prawa użytkowania wieczystego w opisanym powyżej trybie wymaga wydania decyzji o charakterze deklaratoryjnym, w której organ potwierdzi fakt nabycia z mocy prawa, z dniem 5.12.1990 r., użytkowania wieczystego przez przedsiębiorstwo państwowe oraz ewentualnie własności budynków i urządzeń. Decyzja taka stanowi podstawę do dokonania stosownego wpisu w księdze wieczystej.
Jednym z bardziej problematycznych elementów postępowania zmierzającego do wydania decyzji stwierdzającej nabycie z mocy prawa użytkowania wieczystego gruntu przez przedsiębiorstwo państwowe, jest wykazanie prawa zarządu do gruntu. Przedmiotem dowodzenia nie jest bowiem fakt posiadania nieruchomości, czy też sprawowania faktycznego władztwa nad tą nieruchomością, ale istnienie prawa zarządu wynikającego (z co najmniej) jednego z dokumentów wymienionych w § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 10.2.1998 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (UwłOsPrawneR). Zgodnie z [...]