Abstrakt

Kwestie intertemporalne oraz dotyczące zbiegu roszczeń nadal budzą wątpliwości sądów stosujących przepisy regulujące służebność przesyłu¹. O powyższym świadczyć może orzecznictwo SN. Celem artykułu jest próba udzielenia odpowiedzi na niektóre z przedmiotowych wątpliwości. Oprócz kwestii materialno-prawnych poruszone zostały również zagadnienia z zakresu postępowania cywilnego.

Źródłem powstania służebności przesyłu, co wynika z brzmienia art. 305¹ KC, jest przede wszystkim umowa pomiędzy właścicielem gruntu a przedsiębiorcą przesyłowym, a w następnej kolejności orzeczenie sądu. W orzecznictwie SN dopuszcza się również nabycie przedmiotowej służebności w drodze zasiedzenia. Nie można jednak mówić o istnieniu służebności przesyłu ex lege wskutek wejścia w życie ustawy z 30.5.2008 r. (Dz.U. Nr 116, poz. 731; dalej ZmKCU)², nowelizującej KC, która wprowadziła do polskiego systemu prawa instytucję służebności przesyłu.

Kwestie intertemporalne

Wbrew pozorom budzą one wątpliwości orzecznictwa. SO w Zamościu postanowieniem z 21.6.2012 r. przedstawił SN następujące zagadnienie prawne: „Czy w obecnym stanie prawnym – po wejściu w życie przepisów art. 305¹–305⁴ KC – aktualnym pozostaje stanowisko o istnieniu roszczenia z § 2 art. 231 KC dla właściciela gruntu, na którym posadowiona jest linia energetyczna, rozumiana jako inne urządzenie wzniesione przez nieuprawniony podmiot?”. SN postanowieniem z 21.6.2012 r. (III CZP 36/12) odmówił udzielenia odpowiedzi na powyższą wątpliwość. Trafnie SN uznał, że SO w Zamościu pyta się w istocie o podstawę prawną rozstrzygnięcia, tzn. czy taką podstawę może stanowić przepis art. 231 § 2 KC?

Rozumiejąc pytanie, dosłownie należałoby uznać, że problem dotyczy kwestii intertemporalnych, tzn. czy przepisy art. 305¹–305⁴ KC, jako późniejsze uchyliły przepis art. 231 § 2 KC, czyli zastosowanie znajdzie reguła lex posterior derogat priori. Powyższa reguła nie znajdzie naturalnie zastosowania w analizowanej sprawie, albowiem różny jest przedmiot regulacji zawarty w art. 231 § 2 KC oraz w art. 305¹–305⁴ KC. Podobnie w ZmKCU, wprowadzającej do polskiego systemu prawa służebność przesyłu, brak jest przepisu, który uchylałby art. 231 § 2 KC. Zgodnie z art. 5 ZmKCU weszła ona w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia.

Nowelizacja KC wprowadzająca przepisy regulujące służebność nie zawiera regulacji intertemporalnych poza określeniem wejścia w życie ustawy. W uzasadnieniu projektu ustawy³ wprowadzającej służebność przesyłu podkreślono, iż: „służebność przesyłu może być zastosowana nie tylko do takich stanów faktycznych, w których urządzenia przesyłowe już istnieją, ale również do takich, w których przedsiębiorca urządzenia te zamierza wybudować w przyszłości, pozwoli zarówno na objęcie nową regulacją tzw. zaszłości, jak i da możliwość wykorzystania jej dla zabezpieczenia interesu prawnego przedsiębiorcy już w fazie planowania inwestycji”.

Wprowadzone przepisy mają ten skutek, iż [...]