Abstrakt
Ocena oddziaływania na środowisko jest jedną z ważniejszych procedur stosowaną przed dopuszczeniem wielu ważnych i potrzebnych z punktu widzenia rozwoju regionalnego i rozwoju kraju spraw. Jest to jednocześnie procedura bardzo mocno skomplikowana, budząca zróżnicowane kontrowersje. W ogólnym zakresie można tutaj wyodrębnić przypadki najbardziej wątpliwe i najczęściej się pojawiające.
W artykule dokonano charakterystyki kluczowych, pojawiających się w tym zakresie problemów. Oparto się na dokumentacji organów ochrony środowiska oraz sprawach rozpatrywanych na szczeblu centralnym w latach 2011–2012. Zestawienie i analiza tych spraw pozwoli zasygnalizować i wyjaśnić najważniejsze problemy.
Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko – podstawowe zasady
Ocena oddziaływana przedsięwzięcia na środowisko stanowi, obok strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jedną z form weryfikacji, godzenia ze sobą celów rozwojowych i środowiskowych. Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko kończy wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Do wydania tej decyzji właściwe są różne organy. Co do zasady decyzje wydaje wójt/burmistrz/prezydent miasta. W sytuacjach szczególnych decyzje są wydawane przez starostę oraz dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Decyzje oraz postępowanie prowadzi także regionalny dyrektor ochrony środowiska względem będących przedsięwzięciami zawsze znacząco oddziałującymi na środowisko dróg, linii kolejowych, napowietrznych linii elektroenergetycznych, przedsięwzięć realizowanych na terenach zamkniętych i obszarach morskich, przedsięwzięć polegających na realizacji inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego, inwestycji w zakresie terminalu, czy też innych inwestycji wskazanych w art. 75 ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.; dalej UdzielInforŚrodU) ustawy o środowiskowych uwarunkowaniach.
Można więc przyjąć, że regionalny dyrektor ochrony środowiska prowadzi sprawy ważniejsze z punktu widzenia rozwoju regionalnego i krajowego, organ wykonawczy gminy sprawy ważne w skali lokalnej, a pozostałe organy – sprawy związane bezpośrednio z ich specjalizacją. Taki układ zapewnia wszechstronną analizę zagadnień związanych z ochroną środowiska i podejmowanymi w tym kontekście inwestycjami. Oczywiście, ważny jest tutaj udział organów ochrony środowiska w każdym postępowaniu, w ramach którego weryfikowany oraz uzgadniany będzie zakres raportu o środowiskowych uwarunkowaniach. Także w sprawach prowadzonych przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska pojawiają się liczne dylematy i problemy – często z inicjatywy nie tylko inwestorów, ale również organizacji ekologicznych oraz innych – aktualnych lub potencjalnych stron. W oparciu o dokumentację organów ochrony środowiska na szczeblu centralnym można wskazać najczęściej pojawiające się przy tej okazji problemy.
Strony w postępowaniu dotyczącym oceny oddziaływania na środowisko
Problemem, który pojawia się w kilkunastu przypadkach w ostatnich latach jest to, kto dokładnie może być stroną postępowania dotyczącego oceny oddziaływania na środowisko. Stroną w postępowaniu, które kończy wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek (zastosowanie znajduje tutaj w pełni więc art. 28 KPA). W praktyce stronami postępowania dotyczącego oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko są te podmioty, na których prawa lub obowiązki może oddziaływać planowane przedsięwzięcie, np. właściciele nieruchomości sąsiednich względem nieruchomości, której przedsięwzięcie dotyczy (por. wciąż aktualny wyrok NSA z 25.10.1999 r., IV SA 1714/97 Zeszyty Metodyczne Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska Nr 1, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2009, s. 18). Pomimo teoretycznie niebudzącej wątpliwości zasady, zdarzają się przypadki, zwłaszcza po wydaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w ramach których podmioty niebędące stronami, a uważające się za strony wnoszą odwołania od wydanych decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Z uwagi na powyższe kwestie z tym związane były kilkukrotnie badane i oceniane na szczeblu Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (GDOŚ). Jak wskazał WSA w Warszawie, przymiot strony w postępowaniu o ustalenie środowiskowych uwarunkowań nie jest zależny od tego, czy oddziaływanie zamierzonej inwestycji na nieruchomość sąsiednią przekracza ustalone w tym względzie normy, lecz z samego faktu oddziaływania tej inwestycji w przestrzeń objętą prawem do nieruchomości sąsiednich (wyrok WSA w Warszawie z 26.9.2008 r., IV SA/Wa 841/08).
GDOŚ rozpatrywał m.in. sprawę, w ramach której odwołanie od decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wnosił dzierżawca nieruchomości, na którą oddziaływać miało oceniane w ramach procedury przedsięwzięcie. GDOŚ [...]