Nieruchomości

nr 5/2012

Pojęcie domu jednorodzinnego na gruncie art. 215 GospNierU

Filip Syrkiewicz
Autor jest prawnikiem specjalizującym się w prawie nieruchomości ze szczególnym uwzględnieniem problematyk reprywatyzacji oraz przekształceń własnościowych.
Abstrakt

Ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.; dalej GospNierU) przewiduje możliwość ustalenia odszkodowania za nieruchomości objęte działaniem Dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279; GruntyWwaD) także w odniesieniu do niektórych budynków.

Termin „dom jednorodzinny” w rozumieniu art. 215 GospNierU wyznacza przedmiotowy zakres nieruchomości budynkowych podlegających odszkodowaniu, ale także determinuje wykładnię pojęcia „możliwości zabudowania domem jednorodzinnym”, stanowiącej przesłankę ustalenia odszkodowania za grunt dekretowy1.

Artykuł 215 ust. 2 GospNierU stanowi, że „przepisy dotyczące odszkodowania [...] stosuje się odpowiednio do domu jednorodzinnego, jeżeli przeszedł na własność państwa po dniu 5 kwietnia 1958 r.”. Przyczyną przyjęcia przez ustawodawcę innej niż w przypadku gruntów przeznaczonych pod zabudowę mieszkalną oraz gospodarstw rolnych przesłanki temporalnej jest odmienny status prawny nieruchomości budynkowych. O ile własność wszystkich gruntów w granicach administracyjnych Warszawy przechodziła mocą art. 1 GruntyWwaD na rzecz gminy, o tyle w odniesieniu do budynków prawo to, zgodnie z art. 5 GruntyWwaD, nadal przysługiwało dotychczasowym właścicielom. Poza tym zakresem pozostawały jednak obiekty, którym ówczesne przepisy budowlane odmawiały nadania przymiotu budynku. Co do zasady obiektami takimi były budynki zniszczone, które według orzeczenia władz budowlanych nie nadawały się do odbudowy i dalszej adaptacji. W praktyce decyzyjnej okresu powojennego można dostrzec co najmniej arbitralne rozstrzyganie o przeznaczeniu budynku, uwarunkowane m.in. ówczesnymi, niekiedy tylko przejściowymi koncepcjami zagospodarowania przestrzeni miejskiej. Skutkiem decyzji rozbiórkowej było zatem przejście ex lege na własność gminy zarówno budynków rzeczywiście zrujnowanych, jak również jedynie uszkodzonych, niekiedy w nieznacznym tylko stopniu. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy dopatrywać się przede wszystkim w konsekwentnie realizowanej polityce komunalizacji mienia podyktowanej zarówno pryncypiami odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych, jak i planowej monopolizacji własności przez państwo.

Pozostałe budynki przechodziły na własność gminy lub Skarbu Państwa z chwilą uprawomocnienia się decyzji odmawiającej przyznania prawa własności czasowej (użytkowania wieczystego) gruntu lub z upływem terminu do złożenia wniosku dekretowego. Jednocześnie, w pełni należy podzielić pogląd, że praktykowane przez organy przywracanie tego terminu nie mogło być skuteczne ze względu na jego materialnoprawny charakter oraz brak stosownej regulacji proceduralnej w przepisach GruntyWwaD, a tym samym nie powodowało przywrócenia własności budynku. Na marginesie warto również dodać, że jeszcze na początku lat 90. ustalenie warunków przejścia własności budynku na rzecz Skarbu Państwa w trybie GruntyWwaD było przedmiotem sporu w doktrynie.

Przyjęcie w [...]