Abstrakt

„Wypie*****ł nas Urząd Skarbowy na 1 900 000 zł” – pod koniec maja bieżącego roku media obiegła informacja, iż baner tej treści wywiesił na budynku swojej firmy Pan Zbigniew, przedsiębiorca z Warszawy niezadowolony z postępowania organów podatkowych. Nie naszą rzeczą jest ocena postępowania podatnika, nie mamy też żadnej dodatkowej wiedzy wykraczającej poza wspomniane powyżej doniesienia medialne. Zwrócić należy natomiast uwagę na przyczynę niecodziennej i nerwowej reakcji przedsiębiorcy. Było nią wstrzymanie zwrotu podatku VAT naliczonego przy sprzedaży budynku z uwagi na podejrzenie organu podatkowego, iż transakcja nie obejmowała budynku, lecz zorganizowaną część przedsiębiorstwa.

Truizmem jest stwierdzenie, iż rozliczenie przez przedsiębiorców będących podatnikami VAT transakcji dotyczących nieruchomości nie jest łatwe. Muszą oni bowiem brać pod uwagę szereg dodatkowych i niewstępujących z reguły w ich podstawowej działalności parametrów, takich jak prawo do odliczenia podatku naliczonego przy ich nabyciu, wytworzeniu lub ulepszeniu, zmagać się z trudnościami związanymi z prawidłowym zinterpretowaniem pojęcia pierwszego zasiedlenia oraz prawidłowo obliczyć 2-letni okres pomiędzy pierwszym zasiedleniem a zbyciem nieruchomości. Wydaje się, iż wśród przedsiębiorców konieczność uwzględnienia ww. parametrów, pomimo wciąż występujących wątpliwości interpretacyjnych, jest powszechna.

Jednak w niektórych przypadkach, dotyczących zwłaszcza bardziej skomplikowanych transakcji obejmujących nieruchomości, problemem okazuje się rozstrzygnięcie, czy mamy do czynienia z dostawą nieruchomości, czy też zbyciem przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Dla opodatkowania dostawy nieruchomości rozróżnienie to ma kolosalne znacznie bowiem w zależności od klasyfikacji przedmiotu umowy do jednej z dwóch wskazanych powyżej kategorii zasadniczo inne będą jej skutki podatkowe. Zbycie nieruchomości w ramach transakcji obejmującej przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, zgodnie z art. 6 VATU, jest wyłączone z opodatkowania podatkiem VAT. W praktyce oznacza to, iż w przypadku gdy podatnik błędnie zakwalifikuje taką transakcje jako dostawę towaru – nieruchomości, podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, to organ podatkowy zakwestionuje prawo do odliczenia przez nabywcę nieruchomości podatku VAT wskazanego w fakturze VAT, dokumentującej nabycie nieruchomości. Przy czym sam fakt zakwestionowania przez organ podatkowy prawa do odliczenia podatku nie zwalnia podatnika zbywającego nieruchomość z obowiązku zapłaty podatku wskazanego w zakwestionowanej fakturze¹. Dodatkowo u nabywcy przedsiębiorstwa powstanie zaległość z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych. Oczywiście zasada ta działa również w drugą stronę. Błędna kwalifikacja transakcji jako zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oznaczać będzie u zbywającego nieruchomości podatnika VAT zaległości podatkowej z tytułu podatku VAT.

Czym jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część

Jak już wspomniałem, przepis art. 6 ust. 1 VATU, wyłącza z opodatkowania transakcje obejmujące zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. VATU nie zawiera własnej definicji przedsiębiorstwa. W dotychczasowej praktyce stosowania przepisów VATU odwoływano się do definicji przedsiębiorstwa wskazanej w art. 55¹ KC. Zgodnie z nią przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, który obejmuje w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,

5) koncesje, licencje i zezwolenia,

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej,

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

8) tajemnice przedsiębiorstwa,

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Inaczej jest z pojęciem zorganizowanej części przedsiębiorstwa, które zostało wprost zdefiniowane w art. 2 pkt 27e VATU, jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania. W świetle przywołanej definicji najistotniejsze jest kryterium funkcjonalne wymagające, aby zorganizowana część przedsiębiorstwa stanowiła część przedsiębiorstwa, prowadzonego przez podatnika, zdolną do samodzielnego działania. Warto również zwrócić uwagę na pozostałe elementy wskazanej powyżej definicji wymagające od zorganizowanej części przedsiębiorstwa wyodrębnienia finansowego i organizacyjnego.

Praktyka stosowania ww. przepisów przez organy podatkowej wskazuje, iż [...]