Abstrakt

Jedną z kluczowych zasad w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest – zgodnie z art. 1 i 2 ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Plan­Zagosp­PrzestrzU) – zasada zrównoważonego rozwoju. W polskim prawie ma ona przede wszystkim – zgodnie z zawartą w ustawie z 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska definicji, wymiar środowiskowy i sprowadza się do tego, żeby wypracować kompromis w rozwoju pomiędzy względami gospodarczymi, społecznymi a środowiskowymi. Zasada ta nie może stanowić przesłanki konkretnych działań administracyjnych (np. nie można odmówić ustalenia warunków zabudowy tylko i wyłącznie dlatego, że wniosek jest niezgodny w ocenie organu z zasadą zrównoważonego rozwoju), ale organy powinny ją uwzględniać przy okazji wypracowywania koncepcji dla poszczególnych aktów polityki przestrzennej lub także przy okazji powiązania z instrumentami zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza oceną oddziaływania na środowisko.

W artykule przedstawiono, jak ustawodawca uwzględnił kwestie środowiskowe w planowaniu przestrzennym w kluczowych z tego punktu widzenia ustawach. Poza ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przeanalizowano prawo ochrony środowiska oraz ustawę o ochronie przyrody. Artykuł dotyczy przede wszystkim gminnego szczebla związanego z planowaniem przestrzennym.

Ochrona środowiska w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Tak jak wskazano powyżej, z art. 1 i 2 PiZPU wynika, że jedną z kluczowych dwóch zasad planowania przestrzennego jest zrównoważony rozwój. Ponadto w planowaniu przestrzennym uwzględniać należy wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że charakter instrumentarium z zakresu planowania przestrzennego ma duży potencjał jako narzędzie ochrony środowiska¹. Można tutaj wskazać, że ustawodawca przewiduje pewne możliwości związane z wykorzystaniem instrumentów zarządzania przestrzenią w kontekście ochrony środowiska, niemniej jednak odpowiednie ich wykorzystanie zależeć będzie przede wszystkim od konkretnych samorządów gminnych jako kluczowych podmiotów gospodarki przestrzennej².

Cele środowiskowe muszą zgodnie z Plan­Zagosp­PrzestrzU zostać uwzględnione w ramach studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W ramach zakresu studium, zgodnie z art. 10 Plan­Zagosp­PrzestrzU uwzględnić należy uwarunkowania związane ze:

- stanem środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego;

- występowaniem obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych.

Druga część studium, czyli kierunki, dotyczą:

- zasad ochrony środowiska, jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk;

- zasad kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej;

- obszarów wymagających przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji.

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z kolei, zgodnie z art. 15 Plan­Zagosp­PrzestrzU, uwzględnić należy m.in. zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego. Studium i plan mają w planowaniu przestrzennym odmienny charakter i są związane z realizacją odmiennych zadań. Właśnie studium stanowi dokument koncepcyjny. Jego uchwalenie nie daje jednak gwarancji tego, że zawarte w nim założenia na pewno zostaną zrealizowane. Dotyczy to również zawartych w nim wymogów środowiskowych. Z kolei określenie wymogów środowiskowych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego spowodować może obniżenie wartości nieruchomości planem objętych i – co za tym idzie – konieczność wypłacenia odszkodowań przez gminę.

Elementy środowiskowe są brane pod uwagę także w trakcie sporządzania studium lub planu. W przypadku studium polega to – zgodnie z art. 11 Plan­Zagosp­PrzestrzU na udziale regionalnego dyrektora ochrony środowiska w opiniowaniu projektu dokumentu. Podobnie, jeśli chodzi o procedurę [...]