Abstrakt
Umowy o wykonanie dokumentacji projektowej są klasycznymi przykładami umów o dzieło. Jest to bowiem typowa umowa o rezultat usługi, czyli umowa, w której strony (zamawiający i przyjmujący zamówienie, w naszym przypadku zamawiający oraz projektant) umawiają się, że jej wynikiem jest konkretny, indywidualnie oznaczony rezultat. Dokumentacja projektowa spełnia zaś wszelkie wymogi dzieła, czyli wytworu przyszłego, który w momencie zawarcia umowy nie istnieje, natomiast ma powstać w ściśle określonej przyszłości. Dodatkowo zgodnie z poglądem doktryny i orzecznictwa dzieło winno stanowić rezultat z góry przewidziany, określony oraz samoistny, czyli niezależny od dalszego działania twórcy oraz osoby twórcy. Nie budzi wątpliwości, że dokumentacja projektowa wypełnia wszelkie te wymagania.
I choć wydaje się, że o umowie o dzieło napisano już wszystko, to jednak niewyjaśniona i budząca wciąż wiele wątpliwości pozostaje jedna z najważniejszych kwestii, czyli odpowiedzialność projektanta za wady dokumentacji projektowej.
Wzorem sprzedaży
Teoretycznie sprawa wydaje się prosta – kwestia wad dzieła jest regulowana w art. 637 oraz 638 KC. Zgodnie z art. 637 KC jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Jeżeli zaś wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.
Zgodnie zaś z art. 638 KC do rękojmi za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Pochodzenie tego przepisu jest zrozumiałe – pierwowzorem dla rękojmi przy umowie o dzieło jest rękojmia za wady przy sprzedaży. Nakaz odpowiedniego stosowania przepisów, o których mowa w komentowanym przepisie, oznacza konieczność uwzględnienia przy ocenie konkretnych wypadków różnic zachodzących pomiędzy umową o dzieło a umową sprzedaży i wynikającymi z nich stosunkami prawnymi. Podstawowe różnice pomiędzy obiema umowami scharakteryzować można w skrócie w następujący sposób – celem umowy sprzedaży jest wymiana wytwarzanych masowo towarów na pieniądze, zaś umowa o dzieło ma na celu osiągnięcie zindywidualizowanego przedmiotu, zaspokajającego indywidualne potrzeby zamawiającego.
Różny jest zakres przedmiotowy obu umów. Podczas gdy umowa sprzedaży dotyczy tylko rzeczy lub praw, przedmiotem umowy o dzieło mogą być ponadto rezultaty niematerialne. Istotną różnicą jest zależność zakresu obowiązków przyjmującego zamówienie od tego, czy właścicielem materiału służącego do wykonania dzieła jest przyjmujący zamówienie, zamawiający czy osoba trzecia. Przy sprzedaży przeniesienie prawa własności na kupującego zawsze należy do podstawowych obowiązków sprzedawcy.
Różne są też uprawnienia stron w okresie realizacji umowy. Kupującemu w okresie pomiędzy zawarciem umowy a jej wykonaniem nie przysługuje prawo ingerowania w sposób postępowania sprzedawcy. Przy umowie o dzieło zamawiającemu przysługują uprawnienia, pozwalające mu wpływać na sposób wykonania dzieła.
Należy jednak zaznaczyć, że pomimo powyższych różnic, umowa o dzieło wykazuje duże podobieństwo do umowy sprzedaży, co implikuje, iż niejednokrotnie określenie prawnego charakteru tych umów i precyzyjne wytyczenie granic między zakresami ich zastosowania nastręczać może poważne trudności.
Zakres odesłania
Trudności te pojawiają się zwłaszcza przy podjęciu próby zakreślenia zakresu odesłania art. 638 KC. Ponieważ znalezienie jakiegoś uniwersalnego klucza umożliwiającego określenie zakresu tego odesłania wydaje się być niemożliwe, zasadne jest metodyczne przeanalizowanie artykułów regulujących odpowiedzialność sprzedającego z tytułu rękojmi. Odpowiedzialność tę regulują artykuły 556–576 KC.
Niewątpliwym jest, że w odniesieniu do umowy o dzieło zastosowanie znajduje artykuł 556 KC regulujący pojęcie wady fizycznej. Zgodnie z tym przepisem wada fizyczna występuje wówczas, gdy: [...]