Abstrakt

Analiza uzasadnienia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece wskazuje, iż choć zmiany w samej ustawie z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.; dalej KWU) były przez projektodawców dokładnie przemyślane – na co wskazują również aprobujące opinie o projekcie sejmowego biura studiów i analiz – to jednak całkowicie zapomniano o potencjalnych skutkach podatkowych proponowanych zmian.

Geneza wprowadzonych uregulowań

W dniu 26.6.2009 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 131, poz. 1075). W ustawie przewidziano 18-miesięczny okres vacatio legis, a jej zapisy weszły w życie z dniem 20.2.2011 r. Wprowadzenie tak długiego okresu poprzedzającego wejście w życie ustawy podyktowane było doniosłością wprowadzanych zmian. Podstawową zmianą o charakterze systemowym jest rezygnacja z dotychczasowego rozróżnienia na hipotekę zwykłą i kaucyjną. Na mocy dokonanej nowelizacji ukształtowano hipotekę jako jednorodny prawnie instrument, służący zabezpieczeniu roszczeń pieniężnych, oparty na konstrukcji hipoteki kaucyjnej. W uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz innych ustaw¹ czytamy, iż wprowadzenie tak głębokiej reformy, obowiązujących od 1983 r., praktycznie w niezmienionym zakresie, przepisów regulujących materię hipotek, podyktowane było trzema argumentami. Po pierwsze – podział na hipotekę zwykłą i kaucyjną wiąże się z koniecznością jednoznacznego wyboru postaci hipoteki właściwej dla zabezpieczenia danej wierzytelności. Nie zawsze jest to łatwe, a skutki posłużenia się niewłaściwą w danej sytuacji odmianą hipoteki są bardzo daleko idące – umowa o ustanowienie jest nieważna, a samo zabezpieczenie nie powstaje. Jako drugi argument przemawiający za wprowadzeniem zmian prawnych, jaki akcentowali projektodawcy, to fakt, że oparcie regulacji hipoteki na modelu dotychczasowej hipoteki kaucyjnej umożliwi jednoznaczne uregulowanie kwestii hipotecznego zabezpieczenia roszczeń o świadczenia uboczne. Zgodnie bowiem z art. 69 KWU zabezpieczenie obejmuje mieszczące się w sumie hipoteki odsetki i przyznane koszty postępowania, jak również inne roszczenia o świadczenia uboczne wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki. Ujęcie takie umożliwia, w ocenie projektodawców, zabezpieczenie roszczeń zarówno o odsetki o stałej stopie, jak i o stopie zmiennej, ponieważ hipoteka zabezpiecza wszystkie odsetki, o ile tylko mieszczą się w sumie hipoteki. Po trzecie, co także akcentują projektodawcy, zmiana wysokości odsetek po ustanowieniu hipoteki nie stanowi zmiany treści hipoteki i dlatego nie będzie wymagała ujawnienia w księdze wieczystej.

Instytucja zamiany wierzytelności zabezpieczonej hipoteką i jej wpływ na powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych

W kontekście podatku od czynności cywilnoprawnych, spośród zmian, jakie zostały wprowadzone w ustawie o księgach wieczystych i hipotece, na uwagę zasługuje instytucja zamiany wierzytelności unormowana w art. 68³ KWU. Zgodnie z powyższym przepisem: „Można zastąpić zabezpieczoną wierzytelność inną wierzytelnością tego samego wierzyciela. Do zmiany zabezpieczonej wierzytelności stosuje się przepisy o zmianie treści hipoteki. Zgoda osób, którym przysługują prawa z pierwszeństwem równym lub niższym, nie jest potrzebna”. Wprowadzenie powyższej regulacji nie [...]