Abstrakt

W wyroku z 15.9.2011 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (w połączonych sprawach C-180/10 Słaby i C-181/10 Kuć)¹ wypowiedział się w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług sprzedaży większej ilości działek przeznaczonych pod zabudowę w sytuacji, gdy podmiotem dokonującym dostawy jest rolnik ryczałtowy. Niestety – jak się wydaje – orzeczenie nie rozwiązuje sporów co do kwestii przesądzających o zwolnieniu albo opodatkowaniu VAT. Nadal bowiem kwestiami bardzo ocennymi pozostają okoliczności, kiedy zbywca działek występuje w roli wykonującego jedynie prawo własności w zakresie majątku prywatnego, osobistego, a kiedy ewentualnie jego działania przyjmują postać działalności gospodarczej.

Stan faktyczny w rozstrzyganych sprawach

Polscy podatnicy, zarówno J. Słaby, jak i małżeństwo Kuć, nabyli w latach 90. XX wieku grunty, które przeznaczone były zgodnie z ówczesnymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego do produkcji rolnej. Jednocześnie grunty te były użytkowane do produkcji rolnej. W obu przypadkach plan zagospodarowania uległ zmianie, stąd grunty występowały już jako przeznaczone pod zabudowę. Wskazywani podatnicy dokonali podziału swych gruntów (np. J. Słaby na 64 działki), które stopniowo sprzedawali osobom fizycznym. Osoby te występowały zatem do organów podatkowych z wnioskami o wydanie interpretacji indywidualnej. Z udzielonych interpretacji wynikało, że działają w charakterze podatników VAT, o czym przesądzało kilka okoliczności, tj.:

– rolnik w rozumieniu polskiej ustawy o podatku VAT uważany jest za podatnika prowadzącego działalność gospodarczą,

– zarówno liczba i zakres transakcji, jak i podział gruntu wskazują, iż mieli oni zamiar dokonywać tych transakcji w sposób powtarzalny.

W obu przypadkach podatnicy zaskarżyli interpretacje do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Co ciekawe, wyrok WSA był korzystny dla J. Słabego, zaś niekorzystny dla małżeństwa Kuć. W obu sytuacjach została złożona skarga kasacyjna do NSA – w pierwszej przez organ podatkowy, w drugim przez podatników. NSA zawiesił swe postępowanie i wystąpił z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE.

W przypadku J. Słabego sformułowano pytanie – czy osoba fizyczna, która na nieruchomości gruntowej prowadziła działalność rolniczą, ale z uwagi na zmianę planu zagospodarowania przestrzennego, mającej miejsce z przyczyn niezależnych od jej woli, zakończyła tę działalność i przekwalifikowała majątek na prywatny, dokonała też jego podziału na mniejsze części i rozpoczęła jego zbywanie – jest z tego tytułu podatnikiem VAT?

W odniesieniu zaś do małżeństwa Kuć NSA skierował zapytanie – czy rolnik ryczałtowy, który dokonuje sprzedaży działek nabytych jako grunty rolne (bez VAT) i służących początkowo działalności rolniczej, a następnie przeznaczonych w planie zagospodarowania pod zabudowę, dokonuje odpłatnej dostawy aktywów przedsiębiorstwa na cele prywatne podatnika lub inne niż związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, biorąc pod uwagę zasadę, że opodatkowanie VAT w takim wypadku może mieć miejsce, o ile podatek od tych aktywów podlegał w całości lub w części odliczeniu? Nadto, w razie odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze, wątpliwości budziła też sama przesłanka podmiotowa opodatkowania, tj. czy rolnika ryczałtowego w opisywanej sytuacji należałoby uznać za podatnika zobowiązanego do rozliczenia VAT z tytułu tej sprzedaży na zasadach ogólnych?

Stan prawny

Jeśli chodzi o prawo europejskie, w stosunku do którego obowiązuje zasada nadrzędności nad prawem krajowym, to stosownie do art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 ze zm., dalej: Dyrektywa 112), podatnikiem jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Z kolei działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Z kolei zgodnie z [...]