Abstrakt
Europejski Trybunał Praw Człowieka po raz kolejny zwrócił uwagę na niedoskonałości polskiego systemu prawa własności. W wyroku z 29.3.2011 r. w sprawie Potomska i Potomski przeciwko Polsce (skarga nr 33949/05)1 sędziowie ze Strasburga wskazali, że polskie prawo niedostatecznie chroni prawa właścicieli nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków.
Zabytkowa nieruchomość – prawa i obowiązki
Przepisy ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 ze zm. dalej OchrZabytkiU) szczegółowo regulują sytuację prawną właścicieli nieruchomości, które podlegają ochronie ze względu na swoją zabytkową wartość. Podstawową formą ochrony prawnej jest wpis nieruchomości do rejestru zabytków dokonywany przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Przesłanką wpisu jest stwierdzenie, że dany obiekt ma walory zabytkowe, tj. zgodnie z definicją zawartą w art. 3 OchrZabytkiU, jego „zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”. Jak podkreśla się w orzecznictwie, decyzja o wpisie do rejestru zabytków ma charakter uznaniowy, a organy ochrony zabytków są władne do dokonywania oceny obiektu pod względem posiadanych przez niego wartości artystycznych, historycznych i naukowych2.
Decyzja o wpisie do rejestru zabytków pociąga za sobą daleko idące skutki dla właściciela nieruchomości. Przede wszystkim nakłada na niego liczne zadania i obowiązki związane z utrzymaniem zabytkowego obiektu i zachowaniem jego wartości. Komplikuje też ewentualne plany zagospodarowania nieruchomości, co odbywać się może od tej pory jedynie w ograniczonym zakresie i pod ścisłym nadzorem służb konserwatorskich (zob. w ramce). Podsumowując, wpis do rejestru zabytków stanowi niewątpliwie formę ingerencji w prawo własności.
Potomscy przeciwko Polsce – okoliczności sprawy
Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej jako: ETPC) zajął się oceną polskiej regulacji w zakresie ochrony zabytków za sprawą skargi państwa Potomskich, która wpłynęła do ETPC w 2005 r. Skarżący w 1974 r. nabyli [...]