Abstrakt

Ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.; dalej VATU) począwszy od początku 2009 r. wprowadziła nowe zasady opodatkowania dostawy zabudowanych nieruchomości. Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU zasadą stało jest zwolnienie dostawy budynków budowli lub ich części. Jednym z efektów wprowadzenia nowych przepisów dotyczących opodatkowania podatkiem VAT dostawy tych składników majątku miało być uproszczenie przepisów VAT w tym zakresie. Stało się jednak inaczej. Nowa regulacja jest zdecydowanie bardziej skomplikowana i przy tym nieprecyzyjna, a przez to jej stosowanie może wiązać się dla podatnika z istotnym ryzykiem podatkowym.

Jednym z podstawowych problemów, z jakim stykają się podatnicy zamierzający dokonać dostawy budynków, budowli lub ich części jest właściwa interpretacją pojęcia pierwszego zasiedlenia. Prawidłowe wskazanie momentu pierwszego zasiedlenia jest konieczne dla ustalenia, czy na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU można uznać daną dostawę budynków, budowli lub ich części za zwolnioną od podatku VAT czy też nie. Zgodnie bowiem z przywołanym przepisem art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy:

1. dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,

2. pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

W konsekwencji ewentualny błąd podatnika dotyczący daty ustalenia momentu pierwszego zasiedlenia będzie oznaczał powstanie u niego zaległości podatkowej z tytułu podatku VAT, w przypadku gdy błędnie uzna, iż dokonał dostawy po upływie 2-letniego terminy i dostawa jest zwolniona od podatku. Natomiast podatnik, który błędnie uzna, iż dostawa została dokonana przed upływem 2-letniego terminu od daty pierwszego zasiedlania, spowoduje u nabywcy nie tylko powstanie zaległości podatkowej z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych¹, ale pozbawi go też prawa do odliczenia podatku naliczonego wskazanego w fakturze dokumentującej dostawę tej nieruchomości².

Samo pojęcie pierwszego zasiedlenia zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 14 VATU, jako oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich:

1. wybudowaniu lub

2. ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

W świetle przywołanej definicji, aby doszło do pierwszego zasiedlenia budynku, budowli lub ich części muszą być spełnione łącznie następujące warunki dotyczące obiektu będącego przedmiotem dostawy:

– oddanie do użytkowania,

– pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi,

– w wykonaniu czynności opodatkowanych.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż nie zawsze fakt, że nie doszło do pierwszego zasiedlenia w rozumieniu VATU oznaczać będzie konieczność opodatkowania podatkiem VAT dostawy budynku budowli lub ich części. Obok zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU, ustawodawca wprowadza w przepisie art. 43 ust. 1 pkt 10a jeszcze jedno zwolnienie od podatku dla dostaw budynków, budowli lub ich części. Obejmuje ono dostawę tych budynków, budowli i ich części, które nie mogą korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU. Zwolnienie to związane jest co do zasady z brakiem prawa do odliczenia podatku przy nabyciu (wybudowaniu) sprzedanych budynków, budowli (i ich części)³.

Oddanie do użytkowania

Pierwszą trudnością, na którą natknie się podatnik VAT ustalający datę pierwszego zasiedlenia będzie ustalenie znaczenia terminu oddania do użytkowania budynku, budowli lub ich części. Niestety [...]