Abstrakt

Dla wyodrębnienia prawnego terenu przeznaczonego do zabudowy droga, jako obiektem budowlanym, konieczne jest więc określenie jego granic ewidencyjnych, które wyznaczają granicę przysługiwania prawa w przestrzeni.

Pojęcie drogi dla stosowania ZasInwDrU

Droga, jako obiekt budowlany, zlokalizowany w pasie drogowym, a więc na gruncie wydzielonym liniami granicznymi, nie jest urządzeniem infrastruktury technicznej służącym do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego, jak również nie jest urządzeniem podobnym do wymienionych urządzeń.. Droga, jako obiekt budowlany, nie jest również połączona z gruntem dla przemijającego użytku, lecz stanowi taki rodzaj obiektu ze względu na swoją funkcjonalność, że pozostawanie jej na gruncie ma charakter trwały i nieprzemijający. Oznacza to, że spełnia ona warunki cywilistycznej definicji części składowej (art. 47 § 2 KC), nieobjętej ustawowym wyjątkiem od zasady związania prawnego części składowej gruntu z prawem własności gruntu (art. 49 KC). Droga stanowi zatem część składową gruntu, na którym się znajduje, a więc stanowi tym samym własność właściciela tego gruntu. Skoro zaś, wydzielony liniami granicznymi grunt, na którym znajduje się droga, jest pasem drogowym, to droga stanowi w istocie (zarówno w ujęciu cywilistycznym, jak i w ujęciu funkcjonalnym) część składową pasa drogowego, będąc własnością właściciela pasa drogowego.

Istnienie drogi w przestrzeni przejawia się przy tym w wydzieleniu w tej przestrzeni obszaru o jednorodnym sposobie korzystania, polegającym na przemieszczaniu się w tym obszarze w celu dotarcia do obszaru o innym sposobie korzystania. W tak ogólnym pojęciu drogi mieszczą się zatem drogi lądowe, morskie i powietrzne, jako drogi znajdujące się w trzech różnych rodzajowo obszarach otaczającej nas rzeczywistości materialnej. Obszar lądowy w ujęciu prawnym dzieli się natomiast na nieruchomości o różnym sposobie korzystania. Nieruchomość należąca do obszaru lądowego stanowi zatem jego wydzieloną prawnie część, z której korzystanie zależne jest od przysługiwania do niej określonego tytułu prawnego. Za drogę lądową w ujęciu funkcjonalnym należy więc uznać szczególny sposób korzystania z nieruchomości w celu przemieszczania się pomiędzy innymi nieruchomościami. Mając przy tym na względzie fakt, iż wyróżnikiem nieruchomości gruntowej jest przysługiwanie do niej określonemu podmiotowi prawa własności, należy stwierdzić, że nieruchomością drogową (jako funkcjonalną odmianą nieruchomości gruntowej) jest w istocie pas drogowy, jako wyodrębniony z przestrzeni ziemskiej grunt wraz ze wszystkimi częściami składowymi (a więc i z drogą, jako obiektem budowlanym, trwałe z gruntem połączonym), stanowiący własność skonkretyzowanego podmiotu.

Drogę publiczną – zgodnie z art. 1 z 21.3.1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.; dalej DrPublU) – stanowi natomiast droga zaliczona na podstawie tej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.

Ustawowymi atrybutami drogi publicznej, poza względami technicznymi, są: wyodrębnienie prawne, planistyczne i ewidencyjne (geodezyjne), zaliczenie do jednej z kategorii dróg publicznych, oraz powszechny dostęp, ograniczony tylko przepisami prawa. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się niekiedy, że o statusie drogi jako drogi publicznej decyduje także spełnienie kryterium technicznego, jako określony stan urządzenia drogi odpowiadający prawnie określonym warunkom technicznym dróg publicznych. Kryterium techniczne nie jest jednak ustawowym elementem samej definicji drogi publicznej, lecz charakteryzuje drogę jako obiekt budowlany. Spełnienie prawnie określonych warunków technicznych dróg publicznych nie jest bowiem wystarczające do uznania drogi (w świetle ustawowej definicji) za drogę publiczną.

Do nadania drodze kategorii drogi publicznej konieczne jest jednak, aby droga ta spełniała stosowne warunki techniczne. Jednakże warunki te, w sferze ustawowej definicji drogi publicznej, mają charakter postulatywny, określający wymogi konieczne do spełnienia dla uzyskania prawnej funkcjonalności danej drogi w sieci drogowej ze względu na zaliczenie tej drogi do jednej z kategorii dróg publicznych, adekwatnej do funkcji przypisanej do danej kategorii drogi publicznej w ustawie o drogach publicznych. Przy braku spełnienia prawnie określonych warunków technicznych przez daną drogę zaliczoną do jednej z kategorii dróg publicznych pozostaje jedynie ocena dopuszczalności dokonanego zaliczenia, a więc i dalszego pozostawania tej drogi, jako drogi publicznej, mającej pełnić ustawowo określoną funkcję w sieci drogowej, pomimo braku spełnienia normatywnie określonych warunków technicznych.

Dla określenia drogi publicznej, jako zarówno obiektu budowlanego, jak i wydzielonej w przestrzeni ziemskiej części gruntów o specyficznych cechach funkcjonalności konieczne jest jej opisanie za pomocą takich instrumentów, których efektem będzie wskazanie, gdzie, w jakich granicach i w jaki sposób mogą istnieć lub też już istnieją drogi publiczne oraz czyją stanowią własność, jakie inne prawa są na niej ustanowione, a ponadto w czyim pozostają władaniu. Do ustalenia tych okoliczności służą normatywnie określone instrumenty z zakresu prawa cywilnego, planowania przestrzennego i prawa geodezyjnego, pozwalające na dokonanie prawnego, planistycznego i ewidencyjnego (geodezyjnego) wyodrębnienia zarówno drogi publicznej, jak i gruntu przeznaczonego lub już zajętego pod taką drogę.

Prawne wyodrębnienie drogi

Wyodrębnienie prawne polega na ustaleniu, czy grunt zajęty pod drogę w granicach ustawowej definicji drogi, jako obiektu budowlanego, jest nieruchomością, a więc, czy jest przedmiotem czyjegoś prawa własności. W odniesieni do drogi publicznej wyodrębnienie prawne przejawia się w ustaleniu, że właścicielem nieruchomości drogowej jest podmiot publicznoprawny mający cywilną osobowość prawną. Wyodrębnienie prawne dróg publicznych określone zostało w art. 2a DrPublU, według którego drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa, natomiast drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne stanowią własność właściwego samorządu województwa, powiatu lub gminy. Przy czym, kategoria drogi publicznej jako drogi krajowej, wojewódzkiej, powiatowej lub gminnej (art. 2 ust. 1 DrPublU) jest zależna od jej funkcjonalności w sieci drogowej ustalonej w art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 1, art. 6a ust. 1 i art. 7 ust. 1 DrPublU. Wyodrębnienie to ujęte zostało, jako własność drogi publicznej przysługująca jednemu z podmiotów publicznoprawnych, w zależności od zaliczenia drogi do określonej kategorii drogi publicznej. Własność drogi nie jest jednak [...]