Abstrakt
Problematyka stanów nadzwyczajnych w państwie znajduje się na styku prawa konstytucyjnego i administracyjnego1. Chociaż w przypadku stanów nadzwyczajnych własność i jej ograniczenia nie są zagadnieniem szeroko dyskutowanym, to jednak nie sposób ich pominąć2. Z kolei z ograniczeniami własności ściśle wiąże się kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej z tego tytułu.
Cel wprowadzenia
Zgodnie z art. 228 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r. w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne okażą się niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan klęski żywiołowej, stan wyjątkowy lub stan wojenny. Z punktu widzenia administracyjnoprawnego obszar objęty stanem nadzwyczajnym uznawany jest za tzw. obszar specjalny3. Jego istota polega na wydzieleniu z terytorium państwa terenów, na których obowiązuje specjalny reżim prawny w postaci przede wszystkim zakazów i ograniczeń mających moc powszechnie wiążącą wszystkich, którzy znajdują w jego obrębie4.
Wprowadzenie szczególnego reżimu prawnego zapewnić ma realizację celu, dla którego obszar specjalny został ustanowiony5, przy czym ustawodawca celów w postaci zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz ich usunięcia określił wprost dla stanu klęski żywiołowej. W tym celu wprowadził wyczerpujący katalog dopuszczalnych ograniczeń mających służyć jego realizacji.
Występujący w Polsce model konstytucyjnej regulacji stanów nadzwyczajnych cechuje się tym, że unormowanie konstytucyjne dotyczy zasad i procedury ich wprowadzania przy odesłaniu do ustaw szczegółowych6. Zgodnie z art. 228 ust. 4 Konstytucji, ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. Sformułowanie to budzi w doktrynie wątpliwości, ponieważ ,,(…) oddaje w ręce ustawodawcy to, co – zgodnie z regulacją konstytucyjną – powinno być w granicach zasady równości nie poddawane uznaniu ustawodawcy”7. Ostatecznie jednak należy stwierdzić, że ustawodawca wypełnił dyspozycję art. 228 ust. 4 Konstytucji poprzez uchwalenie następujących ustaw: z 18.4.2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. Nr 62, poz. 558 ze zm.), z 29.08.2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 156, poz. 1301 ze zm.) oraz z 21.06.2002 r. o stanie wyjątkowym (Dz.U. Nr 156, poz. 1301 ze zm.).
odpowiedzialność odszkodowawcza
Jeżeli chodzi o odpowiedzialność z tytułu szkody poniesionej w związku z wprowadzeniem stanu nadzwyczajnego, to kwestię tę reguluje całościowo ustawa z 22.11.2002 r. o wyrównaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz.U. Nr 233, poz. 1955; dalej StratyMajątStanNadU). Ogólnie rzecz biorąc, akt ten przyznaje roszczenie odszkodowawcze każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego. Odszkodowanie przyznaje właściwy wojewoda na pisemny wniosek poszkodowanego. Wynika z tego, że postępowanie odszkodowawcze na podstawie StratyMajątStanNadU ma charakter wnioskowy, a co za tym idzie – poszkodowany jest związany określonymi terminami. Zgodnie z art. 8 StratyMajątStanNadU, roszczenie odszkodowawcze przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o powstaniu straty majątkowej, w każdym przypadku z upływem trzech lat od dnia zniesienia stanu nadzwyczajnego. Sąd Najwyższy podkreślił, że termin ów jest terminem prawa materialnego, co oznacza, że po jego bezskutecznym upływie roszczenie wygasa (wyrok z 11.12.2002 r., I CKN 1385/00, podobnie wyrok z 20.2.2003 r., I CK 282/02).
Z brzmienia art. 2 StratyMajątStanNadU wynika jasno, że strata, która podlega wyrównaniu, powinna wiązać się [...]