Abstrakt
Ingerencja organu administracji w wykonywanie prawa własności, a raczej w sposoby tego wykonywania, nie może być efektem jego subiektywnych ocen w zakresie rozumienia pojęcia działki budowlanej, lecz musi mieć charakter prawnie zobiektywizowany.
Podział nieruchomości w celu wydzielenia działki gruntu, której własność lub użytkowanie wieczyste zostały nabyte z mocy prawa
Cel takiego podziału opisany został w art. 95 pkt 3 GospNierU. Dotyczy to zatem takich przypadków, w których ustawodawca dokonał prawnego wyodrębnienia nowej nieruchomości poprzez określenie przesłanek powstania tej nieruchomości oraz podmiotu, któremu nadane zostało prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego do części dotychczasowej nieruchomości, lecz istnieje potrzeba ewidencyjnego wyodrębnienia tej nowej nieruchomości poprzez określenie granic terenu, w których nastąpiło nabycie wskazanych praw. Przyznając prawo do części dotychczasowej nieruchomości, kryteria wyodrębnienia tej części wynikają zwykle z normy prawnej, której przyznano to prawo. Dla wydzielenia nowej nieruchomości z obszaru dotychczasowej nieruchomości nie prowadzi się odrębnej procedury podziałowej, kończącej się decyzją o zatwierdzeniu takiego podziału przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, lecz podział ten jest zatwierdzany deklaratoryjną decyzją dotyczącą nabycia prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego z mocy samego prawa (art. 96 ust. 1b GospNierU). Jest to zatem podział prawny nieruchomości, który dla urzędowego udokumentowania jego zaistnienia wymaga potwierdzenia deklaratoryjną decyzją albo jest tylko skutkiem decyzji administracyjnej. Dla przykładu, zgodnie z art. 73 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administracje publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), nieruchomości pozostające w dniu 31.12.1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, niestanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 1.1.1999 r. stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem. Kryteriami wydzielania działki gruntu, określonej w cytowanym przepisie mianem nieruchomości, są granice publicznego władztwa oraz granice zajętości cudzej nieruchomości pod drogę publiczną. Podmiotem zaś nabytego prawa własności z woli ustawodawcy jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego. Zatwierdzenia takiego podziału nie dokonuje się decyzją wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, lecz w deklaratoryjnej decyzji właściwego terytorialnie wojewody służącej potwierdzeniu nabycia prawa własności z mocy samego prawa, co wynika z art. 73 ust. 3a powołanej ustawy z 13.10.1998 r.
Innym przykładem jest przejęcie z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego własności działki gruntu wydzielonej pod drogę publiczną w warunkach normatywnych określonych w art. 98 ust. 1 GospNierU. W takim przypadku przejęcie własności działki drogowej z mocy samego prawa jest skutkiem prawnym ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu ewidencyjnego podziału nieruchomości.
Nabycie własności lub prawa użytkowania wieczystego części dotychczasowej nieruchomości z mocy samego prawa wymagające wyodrębnienia tej części, ale bez oddzielnej decyzji o zatwierdzeniu ewidencyjnego podziału nieruchomości, następuje także w przypadkach określonych w:
– art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z 10.5.1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.), z którego wynika, iż mienie ogólnonarodowe (państwowe) należące do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego, przedsiębiorstw państwowych, dla których powołane organy pełnią funkcję organu założycielskiego, zakładów i innych jednostek organizacyjnych podporządkowanych powołanym wyżej organom, staje się w dniu 27.5.1990 r. z mocy prawa mieniem właściwych gmin; również mienie ogólnonarodowe (państwowe) służące użyteczności publicznej, należące do rad narodowych miasta stołecznego Warszawy, miasta Krakowa i miasta Łodzi oraz terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego w tych województwach miejskich, przedsiębiorstw państwowych, dla których powołane organy pełnią funkcję organu założycielskiego, zakładów i innych jednostek organizacyjnych podporządkowanych powołanym wyżej organom staje się w dniu 27.5.1990 r. z mocy prawa mieniem tych miast, jeżeli jest położone w ich granicach administracyjnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej – wskazane nabycia mienia państwowego z mocy samego prawa przez gminy zwanej jest doktrynalnie „komunalizacją”,
– art. 2, art. 2a, art. 2f i art. 2g ustawy z 29.9.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) w zw. z art. 200 ust. 1 GospNierU, z których wynika nabycie z mocy prawa z dniem 5.12.1990 r. prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali przez państwowe i komunalne osoby prawne oraz Bank Gospodarki Żywnościowej, które posiadały w tym dniu grunty w zarządzie – zwane doktrynalnie „uwłaszczeniem”,
– art. 15a ustawy z 30.7.1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz.U. Nr 106, poz. 675 ze zm.), z którego wynika nabycie z mocy samego prawa z dniem 1.1.2005 r. prawa użytkowania wieczystego przez przedsiębiorstwo „Poczta Polska” gruntów będących własnością Skarbu Państwa, znajdujących się w dniu 5.12.1990 r. w posiadaniu lub w zarządzie państwowej jednostki organizacyjnej „Polska Poczta, Telegraf i Telefon” i pozostających w posiadaniu Poczty Polskiej w dniu 1.1.2005 r.,
– art. 60 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administracje publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), z którego wynika nabycie z mocy samego prawa z dniem 1.1.1999 r. przez jednostki samorządu terytorialnego (tj. powiaty i samorządy województw) dotychczasowego mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu instytucji i państwowych jednostek organizacyjnych przejmowanych przez te jednostki samorządu terytorialnego,
– art. 114 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), z którego wynika nabycie z dniem 1.1.1999 r. z mocy samego prawa przez ZUS majątek stanowiący własność Skarbu Państwa, a pozostający w zarządzie tego Zakładu; nabycie to dotyczy także nieruchomości w stosunku do których Zakład nabył przed dniem 1.1.1999 r. prawo użytkowania wieczystego na rzecz Skarbu Państwa, w tym przypadku ZUS nabywa prawo użytkowania wieczystego gruntów oraz własność położonych na tych gruntach budynków i budowli lub innych części składowych,
– art. 34 ust. 1 ustawy z 8.9.2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz.U. Nr 84, poz. 948 ze zm.), z którego wynika, iż grunty będące własnością Skarbu Państwa, znajdujące się w dniu 5.12.1990 r. w posiadaniu PKP, co do których PKP nie legitymowało się dokumentami o przekazaniu mu tych gruntów w formie prawem przewidzianej i nie legitymuje się nimi do dnia wykreślenia z rejestru przedsiębiorstw państwowych, stają się z dniem 27.10.2000 r. z mocy prawa, przedmiotem użytkowania wieczystego PKP.
We wszystkich wymienionych wyżej przypadkach nabycie prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego z mocy samego prawa wymaga potwierdzenia deklaratoryjną decyzją administracyjną wojewody, na podstawie której ujawnia się nowe podmioty prawa własności oraz prawa użytkowania wieczystego w księdze wieczystej. Jeżeli więc przedmiotem nabytych praw jest niewyodrębniona dotychczas część nieruchomości, to do takiego wyodrębnienia nie wydaję się [...]