Abstrakt

Wywłaszczenie to ostatnia w kolejności, ale skuteczna metoda pozyskania nieruchomości dla zrealizowania na niej celu publicznego.

Dopuszczalność zastosowania wywłaszczenia

Niezbędność nieruchomości dla osiągnięcia celu publicznego zdefiniowana została w art. 112 ust. 3 GospNierU jako niemożliwość zrealizowania celu publicznego w jakikolwiek inny sposób, aniżeli przez pozbawienie lub ograniczenie praw rzeczowych przysługujących do nieruchomości. Prawa te nie mogą być nabyte w formie umowy cywilnoprawnej. Oprócz więc określenia dla danego obszaru przeznaczenia lub lokalizacji celu publicznego w danym dokumencie planistycznym, dopuszczalność wywłaszczenia musi być oceniona przez pryzmat niemożliwości osiągnięcia celu publicznego bez zastosowania wywłaszczenia, jako władczej formy ingerencji w prawa rzeczowe. Niemożliwość ta polega przede wszystkim na takim sposobie korzystania z nieruchomości, który niweczy ustawowo określoną w art. 140 KC treść wykonywania własności, jako korzystania przez dotychczasowego właściciela z nieruchomości z wyłączeniem innych osób.

Realizacja celu publicznego, określonego w art. 6 GospNierU, polega więc na korzystaniu z nieruchomości w sposób niezależny od woli dotychczasowego jej właściciela i w tym należy upatrywać niezbędności zastosowania wywłaszczenia. Nawet jednak w przypadku stwierdzenia, iż realizacja celu publicznego nie jest możliwa bez zastosowania wywłaszczenia, to przed jego zastosowaniem, jako władczej formy ingerencji w prawo rzeczowe, ustawodawca nakazał dokonać próby pozyskania lub ograniczenia praw rzeczowych w sposób cywilnoprawny, poprzez zawarcie stosownej umowy. Ten materialnoprawny warunek dopuszczalności zastosowania wywłaszczenia znajduje swoje procesowe odzwierciedlenie w obowiązku podjęcia próby zawarcia stosownej umowy przez wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego.

W ten sposób ustawodawca wskazuje, iż wywłaszczenie to ostatnia w kolejności, ale skuteczna metoda pozyskania nieruchomości dla zrealizowania na niej celu publicznego. Jeżeli jednak wolą właściciela lub podmiotu innych praw rzeczowych byłoby udostępnienie nieruchomości lub nawet wyzbycie się jej, to właśnie z tego powodu należy podjąć próbę cywilnoprawnego nabycia nieruchomości, aby uniknąć podejmowania środków publicznoprawnych wymuszających podporządkowanie się właściciela lub podmiotu praw rzeczowych do nieruchomości woli organu stosującego wywłaszczenie.

Niezbędność zastosowania wywłaszczenia musi być oceniona także przez pryzmat [...]