Abstrakt

Niedługo zakończony zostanie proces komputeryzacji ksiąg wieczystych w Polsce. Zasadnym jest zatem rozważenie dalszych kroków, które należałoby podjąć, aby usprawnić obowiązujący system ksiąg wieczystych. Kwestia poprawy efektywności działania rejestrów prowadzonych dla nieruchomości jest aktualna nie tylko w Polsce, lecz również w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Poniżej przedstawiony zostanie zarys tendencji zmian w koncepcji prowadzenia ksiąg wieczystych, w szczególności poprzez wskazanie na inicjatywę stworzenia publicznego rejestru umożliwiającego dostęp online do informacji o nieruchomościach położonych w Europie oraz tzw. e-rejestracji.

Wprowadzenie

Elektronizację systemu ksiąg wieczystych w Polsce rozpoczęto w 2003 r.¹ Zakończenie reformy planowane jest na rok 2010. Do tego czasu treść wszystkich ksiąg wieczystych prowadzonych w formie papierowej powinna zostać przeniesiona do systemu informatycznego. Już obecnie księgi wieczyste, które zostały zmigrowane i prowadzone są w systemie informatycznym można przeglądać w dowolnej ekspozyturze Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych przez wywołanie ich treści na ekranie monitora. Możliwe jest również otrzymanie odpisu takiej księgi wieczystej. Informacji w nim ujawnionych nie można jednak uzyskać za pośrednictwem Internetu.

W ramach realizacji planu informatyzacji państwa na lata 2007–2010² zakłada się udostępnienie online informacji zawartych w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych notariuszom i komornikom jeszcze w 2009 r., natomiast wszystkim pozostałym zainteresowanym do końca 2010 r.³ Plan informatyzacji przewiduje zapewnienie obsługi elektronicznych wniosków o wydanie odpisu księgi wieczystej i o wpis do księgi wieczystej, możliwość uzyskania przez Internet odpisu księgi wieczystej oraz zapewnienie elektronicznego dostępu do informacji o stanie spraw prowadzonych przez wydziały ksiąg wieczystych. Równolegle do wdrożenia planu zakładającego umożliwienie wglądu do elektronicznej księgi wieczystej realizowana jest inicjatywa opracowania nowej koncepcji stworzenia informatycznego systemu katastralnego.

Powyższe założenia są niewątpliwie uzasadnione potrzebą obrotu, a działania zmierzające do ich realizacji zasługują na szczególną aprobatę. Podejmowane próby są również zgodne z zaleceniami Komisji Europejskiej. W Białej Księdze dotyczącej integracji rynków kredytu hipotecznego w UE⁴, jako cel postawiony państwom członkowskim Unii Europejskiej, Komisja wskazała m.in. poprawę efektywności procedur związanych z rejestrami prowadzonymi dla nieruchomości (księgami wieczystymi). Podkreślono tam również, iż Komisja będzie systematycznie publikowała dane dotyczące kosztów i okresu oczekiwania na zakończenie postępowań dotyczących wpisów do powyższych rejestrów. W Białej Księdze wskazuje się także na zalecenia, które ma przedstawić Komisja, rekomendujące m.in., by rejestry prowadzone dla nieruchomości były dostępne online oraz zachęcające państwa członkowskie do przystąpienia do EULIS5.

System EULIS

Projekt EULIS (European Land Information Service)⁶ – Europejski Serwis Informacji o Gruntach, został stworzony przy wsparciu UE w ramach programu e-Content⁷, aby ułatwić realizację zasady swobody przepływu kapitału i usług. W literaturze często bowiem podnoszona jest kwestia, iż brak dostępu dla osób zainteresowanych do informacji na temat określonej nieruchomości można uznać za barierę dla swobodnego przepływu kapitału i usług w ramach Unii Europejskiej, w przypadku gdy informacje te dostępne są tylko w języku narodowym państwa położenia nieruchomości i w sposób specyficzny dla danego prawa krajowego⁸.

EULIS ma przyczynić się do ograniczenia powyższej przeszkody, przede wszystkim poprzez zapewnienie potencjalnym nabywcom i kredytodawcom z krajów członkowskich dostępu do informacji na temat nieruchomości będącej przedmiotem transakcji. Celem projektu było stworzenie systemu komputerowego, który zapewni ponadnarodowy dostęp do informacji o europejskich nieruchomościach za pośrednictwem jednego portalu internetowego. Prace nad jego wprowadzeniem trwały w okresie od 2001 r. do 2004 r. W listopadzie 2006 r. umożliwiono dostęp online do informacji na temat nieruchomości położonych w państwach uczestniczących w systemie.