Abstrakt
Sprawy dotyczące zwrotu nieruchomości objętych tzw. dekretem warszawskim charakteryzują się znaczną złożonością kwestii prawnych i faktycznych. Nie uzasadnia to jednak przedłużania postępowań administracyjnych w tych sprawach ponad rozsądną miarę – wynika z wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w wyroku z 24.4.2009 r. w sprawie Serafin i inni przeciwko Polsce1.
Dekret warszawski
Konieczność usunięcia ogromnych zniszczeń oraz przesłanki natury politycznej i ideologicznej, skłoniły powojenne władze do szczególnego uregulowania losów prawnych nieruchomości położonych na obszarze m.st. Warszawy. Zgodnie z przepisami dekretu z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279 ze zm.; dalej DekretGruntWwa), wszystkie grunty na terenie stolicy zostały skomunalizowane, czyli przeszły na własność m.st. Warszawy. DekretGruntWwa miał zatem charakter ogólnego aktu wywłaszczeniowego w zakresie nieruchomości znajdujących się na terenie stolicy. Zrywał jednocześnie z zasadą superficies solo cedit, według której wszystko, co zostało z gruntem w sposób trwały połączone w sposób naturalny lub sztuczny dzieli los prawny tego gruntu. Dotychczasowi właściciele formalnie zachowywali bowiem prawo własności znajdujących się na tych gruntach, niezniszczonych lub zniszczonych, ale nadających się do naprawy budynków oraz innych przedmiotów.
W odniesieniu do samych gruntów, DekretGruntWwa pozostawiał dotychczasowym właścicielom jedynie uprawnienie do otrzymania gruntów w wieczystą dzierżawę za symboliczny czynsz2 albo prawa zabudowy za symboliczną opłatą, na podstawie wniosku złożonego w ciągu sześciu miesięcy od dnia objęcia gruntu w posiadanie przez gminę. Gmina zobowiązana była uwzględnić wniosek, chyba że korzystania z gruntu przez dotychczasowego właściciela nie dało się pogodzić z jego przeznaczeniem „według planu zabudowania”. Rozstrzygnięcie uwzględniające wniosek – w myśl DekretGruntWwa – winno także określać tytuł, czy przekazanie gruntu nastąpi tytułem wieczystej dzierżawy, czy prawa zabudowy.
W okresie PRL-u status prawny nieruchomości warszawskich podlegał istotnym zmianom w stosunku do stanu ustalonego dekretem warszawskim. W szczególności od 1.1.1947 r. niedopuszczalne stało się oddawanie gruntów w wieczystą dzierżawę oraz w ramach prawa zabudowy. Jednocześnie już uzyskane prawo zabudowy lub dzierżawy wieczystej można było zmienić we własność czasową3. Ponadto w 1961 r. istniejące prawa wieczystej dzierżawy, prawa zabudowy i własności czasowej ex lege przekształcono w prawo wieczystego użytkowania4. Zmiany pociągnęło za sobą również zniesienie mocą ustawy z 1950 r.5 samorządu terytorialnego, czego skutkiem było również przejęcie przez państwo majątku należącego dotychczas do związków samorządu terytorianego.
Okoliczności sprawy
Skarżący są [...]