Abstrakt

Gdy dana nieruchomość stanowiąca własność publiczną może służyć zrealizowaniu na niej celu publicznego, to może być ona przedmiotem darowizny na rzecz podmiotu, który zrealizuje określony cel publiczny określony w katalogu zawartym w art. 6 GospNierU.

Normatywne zastosowanie celu publicznego w gospodarce nieruchomościami

Konstytucyjnego przyzwolenia na ustawowe określenie katalogu celów publicznych, zawartego w art. 6 GospNierU, należy upatrywać przede wszystkim w potrzebie dokonywania wywłaszczenia praw przysługujących do nieruchomości, o którym jest mowa w art. 112 ust. 1 i 3 GospNierU. Katalog celów publicznych wykorzystany jednak został przez ustawodawcę nie tylko do uzasadnienia dopuszczalności wywłaszczania praw przysługujących do nieruchomości, ale także do modyfikowania lub kształtowania innych zdarzeń i czynności prawnych określonych w GospNierU, które w większości ze swojej natury mają charakter cywilnoprawny.

Realizacją celu publicznego ustawodawca uzasadnił dopuszczalność dokonywania darowizny prawa własności nieruchomości przysługującego Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego (art. 13 ust. 2 GospNierU). Zasadą bowiem jest, iż prawo własności nieruchomości stanowiącej własność publiczną może być zbyte w drodze przetargu za odpłatnością – co do zasady – nie niższą niż dotychczasowa rynkowa wartość tej nieruchomości. W przypadku jednak gdy dana nieruchomość stanowiąca własność publiczną może służyć zrealizowaniu na niej celu publicznego, to może być ona przedmiotem darowizny na rzecz podmiotu, który zrealizuje określony cel publiczny określony w katalogu zawartym w art. 6 GospNierU. Z natury charakteru podmiotu publicznoprawnego, cel publiczny powinien zrealizować przede wszystkim podmiot publicznoprawny – co w odniesieniu do gmin znajduje swoje literalne umocowanie w art. 24 ust. 2 GospNierU. Jednakże, z różnych racji, które muszą mieć charakter obiektywny, nie zawsze podmiot ten – będący właścicielem nieruchomości – będzie mógł ten cel zrealizować. Wtedy istnieje możliwość dokonania darowizny nieruchomości na rzecz innego podmiotu, który taki cel zrealizuje.

W art. 34 ust. 8 GospNierU, realizacją celu publicznego, ustawodawca uzasadnił wykluczenie ustawowego prawa pierwszeństwa przysługującego osobom uprawnionym do nabycia nieruchomości od Skarbu Państwa lub od jednostki samorządu terytorialnego, których uprawnienie określone zostało w art. 34 ust. 1 GospNierU. Wykluczenie to następuje, w przypadku gdy zbycie nieruchomości dokonuje się pomiędzy podmiotami publicznoprawnymi mającymi właśnie służyć realizacji celów publicznych przez nabywcę.

Realizacja celu publicznego na nieruchomości stanowiącej dotychczas własność publiczną uzasadnia możliwość fakultatywnego zwolnienia z ustawowego obowiązku zbycia tej nieruchomości w drodze przetargu na rzecz podmiotów realizujących cele publiczne, jeżeli cele te stanowią statutowe cele działalności tych podmiotów, ale tylko wtedy, gdy dochody tych podmiotów przeznacza się w całości na działalność statutową (art. 37 ust. 3 GospNierU). Zwolnienie z przetargowego wyłonienia nabywcy nieruchomości stanowiącej własność publiczną może nastąpić także wobec dzierżawców nieruchomości, którzy zabudowali tę nieruchomość inwestycją celu publicznego na podstawie zezwolenia na budowę, o ile umowa dzierżawy została zawarta co najmniej na 10 lat.

Jeżeli nieruchomość – stanowiąca własność publiczną – zbywana jest na rzecz podmiotu, który będzie realizował na niej cel publiczny, to od ceny zbycia tej nieruchomości może być udzielona bonifikata (art. 68 ust. 1 pkt 1 GospNierU). Również oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste dla zrealizowania na niej celów publicznych stanowi podstawę do ustalenia opłaty rocznej za korzystanie z tej nieruchomości według stawki 1% ceny nieruchomości (art. 72 ust. 3 pkt 4 GospNierU). Natomiast w przypadku oddania takiej nieruchomości w trwały zarząd, stawka tej opłaty ustalana jest na podstawie stawki 0,3% ceny nieruchomości (art. 83 ust. 2 pkt 2 GospNierU). W przypadku jednak tak szczególnych celów publicznych, jak obronność i bezpieczeństwo państwa, w tym także ochrona przeciwpożarowa, stawka opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego ustalana jest w wysokości 0,1% ceny nieruchomości, a za korzystanie z nieruchomości na te cele w ramach trwałego zarządu, opłata ta ustalana jest na podstawie stawki 0,3% ceny nieruchomości (art. 72 ust. 3 pkt 1 oraz art. 83 ust. 2 pkt 1 GospNierU). Realizacja celów publicznych przez państwową lub samorządową jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej na określonej nieruchomości uprawnia przy tym do udzielenia bonifikaty od ceny nieruchomości, na podstawie której ustala się opłaty roczne (art. 84 ust. 3 pkt 1 GospNierU).

Realizacja celu publicznego uprawnia do dokonania podziału nieruchomości z urzędu, niezależnie od tego, czyją ta nieruchomość stanowi własność, aby następnie wydzieloną część nabyć w drodze umowy lub w drodze wywłaszczenia na rzecz podmiotów publicznoprawnych mających zrealizować dany cel publiczny (art. 97 ust. 3 pkt 1 GospNierU). Także w przypadku gdy [...]