Abstrakt

Opodatkowanie podatkiem VAT nieodpłatnego przekazania (darowizny) towaru wciąż budzi kontrowersje. Pomimo czterech lat obowiązywania ustawy z 11.4.1994 r. o podatku od towarów i usług usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.; dalej VATU) i jej kolejnych nowelizacji (również w części dotyczącej nieodpłatnego przekazania towarów), przepisy te pozostają przedmiotem sporów pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi. Z reguły przedsiębiorcy będący podatnikami VAT wykonują czynności mieszczące się w kategorii odpłatnej dostawy towaru lub odpłatnego świadczenia usług (art. 5 ust. 1 pkt 1 VATU). W praktyce w działalności podatników występują jednak przypadki, w których przekazują składniki majątku na rzecz osób trzecich bez pobrania z tego tytułu żadnego wynagrodzenia lub też podejmują decyzję o wyłączeniu ich z dotychczas wykorzystywanej w działalności gospodarczej i przeznaczeniu na cele niezwiązane z prowadzoną działalnością.

Co do zasady, na gruncie przepisów VATU opodatkowaniu podlegają wyłącznie świadczenia odpłatne. Przepisy przewidują wyjątek od tej zasady i tak zgodnie z art. 7 ust. 2 VATU przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 VATU, rozumie się również przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności:

1. przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;
2. wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny

– jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części¹.

Konieczność istnienia wskazanej powyżej regulacji VATU wynika z faktu, iż zadaniem tego podatku jest opodatkowanie konsumpcji. Efektywny ciężar podatku ponosi ostatni nabywca towaru lub usługi – konsument. Dla podatników VAT uczestniczących w obrocie towarem lub usługą podatek powinien być neutralny. Jeżeli jednak podatnik zamierza nabyty towar lub usługę wykorzystać na cele niezwiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą, w szczególności na cele osobiste, to również on lub osoba, na rzecz której dokonane zostało nieodpłatne zadysponowanie towarem, występują w roli konsumenta. Brak przepisu nakazującego opodatkować tego typu przypadku oznaczałby, iż osoby te byłyby uprzywilejowane w stosunku do innych konsumentów, gdyż nabywane przez nich towary lub usługi nie byłyby obciążone podatkiem VAT.

Kiedy darowizna nieruchomości będzie podlegać przepisom VAT

W świetle wskazanego powyżej art. 7 ust. 2 VATU uznanie nieodpłatnego przekazania (darowizny) nieruchomości dokonanego przez podatnika podatku VAT za dostawę towaru jest spełnienie dwóch warunków:

1) prawo podatnika do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu lub wytworzeniu nieruchomości (w całości lub w części);

2) przekazanie przez podatnika nieruchomości na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem.

Odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu lub wytworzeniu nieruchomości

Formułując pierwszy z wskazanych powyżej warunków jako brak prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu nieruchomości, celowo nie posłużyłem się sformułowaniem zawartym w art. 7 ust. 2 VATU. W ustawie warunek ten został opisany w niezbyt szczęśliwy sposób jako sytuację, w której podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności (tj. od nieodpłatnego przekazania – darowizny towaru) w całości lub w części. Problem polega na tym, iż [...]