Abstrakt

Działalność inwestycyjna na rynku nieruchomości była, jest i będzie zawsze obciążona pewnym stopniem ryzyka. Nic więc dziwnego, że inwestorzy szczególnie cenią sobie instrumenty prawne, które przyczyniają się do ograniczenia ryzyka inwestycyjnego i wpływają na bezpieczeństwo obrotu prawnego. W przypadku zawierania umów nabycia tytułu prawnego do nieruchomości, która jest składnikiem majątkowym związanym z prowadzeniem przedsiębiorstwa takim instrumentem prawnym jest wydawane przez organy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) podmiotowi nabywającemu tytuł prawny do nieruchomości (za zgodą podmiotu zbywającego tytuł do nieruchomości – zbywcy) w trybie art. 306g w związku z art. 112 ustawy z 29.8.1997 r. – ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.; dalej OrdPU) zaświadczenie o należnościach zbywcy z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Właściwe jego stosowanie umożliwia nabywcy zapoznanie się ze stanem publicznoprawnych zobowiązań zbywającego, a w razie ich zaistnienia podjęcie przed dokonaniem transakcji decyzji o tym, czy będzie solidarnie ze zbywcą odpowiadał za powstałe do dnia nabycia tytułu prawnego do nieruchomości zaległości z tytułu niezapłaconych przez zbywcę składek na ubezpieczenie społeczne.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie, na gruncie obowiązujących przepisów i orzecznictwa sądowego, kontrowersji dotyczących stanowiska prezentowanego przez ZUS, odmawiającego wydawania podmiotom nabywającym przedsiębiorstwo jego zorganizowaną część lub składniki majątkowe związane z jego prowadzeniem (np. nieruchomości) zaświadczeń o należnościach z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w trybie art. 306g w związku z art. 112 OrdPU. Zagadnienie to wobec stanowiska prezentowanego przez ZUS ma zasadnicze znaczenie dla inwestorów angażujących swe środki w inwestycje związane z rynkiem nieruchomości w Polsce, a co za tym idzie dla organizacji szeroko pojętego obrotu gospodarczego w naszym kraju. Brak zaświadczenia wydanego we właściwym trybie i na podstawie właściwej podstawy prawnej (to jest w trybie art. 306g w związku z art. 112 OrdPU oraz w związku z art. 31 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 137, poz. 887 ze zm.; dalej UbezpSpołU) może prowadzić do pozbawienia inwestora możliwości korzystania z ustawowego przywileju uniknięcia lub ograniczenia odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu ubezpieczeń społecznych zbywcy majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Jest bowiem zastanawiające, że ZUS wydawał zaświadczenia o niezaleganiu z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w trybie art. 306g w zw. z art. 112 OrdPU do roku 2005. Następnie, mimo niezmienionego stanu prawnego w tym zakresie, ZUS zmienił swoje stanowisko i zaczął odmawiać wydawania przedmiotowych zaświadczeń. Nowe stanowisko uzasadniono brzmieniem art. 31 UbezpSpołU, który wymienia jedynie art. 112 OrdPU jako przepis znajdujący odpowiednie zastosowanie do UbezpSpołU, a nie wymienia wprost art. 306g OrdPU, do którego odsyła wspomniany wyżej art. 112 OrdPU. Taka interpretacja przytoczonych powyżej przepisów jest bezzasadna i naszym zdaniem stoi w sprzeczności zarówno z literalną, jak i celowościową wykładnią prawa.

Co mówią wprost przepisy?

Zgodnie z art. 112 § 1 OrdPU nabywca przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą o wartości jednostkowej wynoszącej w dniu zbycia co najmniej 15 000 zł, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze zbywcą za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zgodnie z art. 112 § 2 OrdPU zakres odpowiedzialności nabywcy jest ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub nabytych składników majątkowych. Jednakże zgodnie z [...]