Abstrakt

Wiele inwestycji budowlanych realizowanych jest na terenach pozbawionych infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej. Zdarza się, że w takich przypadkach inwestorzy zapewniają dostawy wody i odbiór nieczystości poprzez inne rozwiązania, w tym budując własne ujęcia wody, szamba, ekologiczne minioczyszczalnie. Niekiedy jednak właściciele nieruchomości realizują własnym sumptem odcinek sieci wodno-kanalizacyjnej, który przyłączany jest następnie do położonej w dalszej odległości istniejącej, gminnej sieci. Znane są także przypadki, że na terenie zamkniętego osiedla deweloper realizuje całą wewnętrzną infrastrukturę wodociągową wraz z ujęciem wody podziemnej. W takich przypadkach powstaje pytanie o zakres obowiązku gminy/przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, do przejęcia i utrzymywania tego typu urządzeń wodno-kanalizacyjnych.

Gminny obowiązek budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.; dalej SamGminU), obligatoryjne zadania własne gminy obejmują, m.in. kwestie związane z zapewnieniem realizacji kanalizacji, wodociągów oraz zaopatrzenia mieszkańców gminy w wodę. Zasada ta jest powtórzona w art. 3 ust. 1 ustawy z 7.6.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zm.; dalej ZaoptWodaU). Bezsprzecznie zatem ustawodawca obciąża samorząd gminny obowiązkiem zapewnienia budowy wodociągów i kanalizacji.

W myśl art. 3 ust. 3 ZaoptWodaU, gmina ustala kierunki rozwoju sieci wodno-kanalizacyjnych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (studium) oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zasada dookreślenia w planie miejscowym obszarów przewidzianych do realizacji sieci wodno-kanalizacyjnych wynika także z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717; dalej PlanZagospPrzestU) oraz w związku z art. 6 pkt 3 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.; dalej GospNierU).

Pomimo że ustawodawca przyznaje gminie kompetencję do precyzowania zamiarów budowy sieci uzbrojenia terenu w planach miejscowych, nie oznacza to, że gmina może zwolnić się z obowiązku zapewnienia realizacji sieci wodno-kanalizacyjnych, nie przedstawiając przebiegu ciągów przesyłowych w dokumentacji planistycznej, tudzież w ogóle pozostawiając te kwestie poza sferą planistyczną. Tym bardziej gmina nie może zaniechać inwestycji w budowę sieci wod-kan, argumentując, że nie uchwaliła planu miejscowego dla danego obszaru. Wynikający z SamGminU obowiązek zapewnienia dostaw wody i odbioru ścieków nie może być skutecznie limitowany poprzez brak planów miejscowych, czy też pominięcie tych zagadnień w planach miejscowych.

W świetle postanowień Konstytucji (art. 16 ust. 1) ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Mieszkańcy danej gminy tworzą zatem wspólnotę samorządową, która reprezentowana jest przez osoby wybrane do organów gminy. W tym kontekście można twierdzić, że gmina pełni rolę „służebną” wobec jej mieszkańców, zapewniając realizację celów istotnych z punktu widzenia wspólnoty. Niewątpliwie takimi celami jest zapewnienie dostaw wody i realizacja ciągów kanalizacyjnych, gdyż właśnie w ten m.in. sposób zaspakajane są zbiorowe potrzeby wspólnoty (art. 7 SamGminU).

Przepisy ZaoptWodaU i SamGminU nie precyzują, w jakim terminie dana gmina powinna zapewnić wybudowanie sieci wodociągowej czy kanalizacyjnej. Te kwestie należy zatem dookreślić w gminnym, wieloletnim planie rozwoju i modernizacji lub/i w ramach oceny aktualności planów miejscowych.

Gminne przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne

W świetle art. 2 pkt 4 ZaoptWodaU w zw. z art. 5 ust. 1 i art. 15 ust. 1 ZaoptWodaU, zadania gminy w zakresie obowiązku budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych realizowane są poprzez tzw. przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. Zgodnie jednak z art. 1 ust. 1 i art. 2 ustawy z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej oraz art. 2 pkt 4 ZaoptWodaU funkcję przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego może pełnić m.in. gminna jednostka organizacyjna w formie zakładu budżetowego. W konsekwencji budowa sieci wodno-kanalizacyjnych nie zawsze musi być realizowana przez (na zlecenie) przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego (zwykle spółki prawa handlowego, której wspólnikiem/akcjonariuszem jest gmina), ale także poprzez zakład budżetowy gminy (np. Zakład Gospodarki Nieruchomościami).

Inicjatywę w kwestii, jakim obszarom danej gminy należy zapewnić sieć wodociągową i kanalizacyjną mogą przejawiać podmioty działające w gminie (w tym mieszkańcy, deweloperzy, spółdzielnie, inwestorzy z branży biurowo-hotelarskiej, itp.), zgłaszając do gminy wnioski w tej mierze. Najrozsądniejszym rozwiązaniem jest występowanie z takimi wnioskami (i uwagami) na etapie opracowywania i uchwalania planów miejscowych (w trybie art. 17 PlanZagospPrzestU). Dopuszczalne jest także [...]