Czasopisma logo

Nieruchomości

nr 9/2007

Czynności rzeczoznawcy majątkowego przy określaniu wartości utraconych korzyści, cz. I

Jerzy Filipiak
Autor jest mgr inż. budownictwa i doktorem nauk ekonomicznych, rzeczoznawcą majątkowym w Warszawie, specjalizującym się w wycenach w podejściu dochodowym oraz w wycenach środków trwałych do celów księgowych i podatkowych. Od 2002 r. członek Komisji Standardów Zawodowych i Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej ds. licencji i uprawnień zawodowych. Od 2003 r. wiceprezydent Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych.
Abstrakt

Przedmiotem niniejszego opracowania są czynności rzeczoznawcy majątkowego w przypadku określania odszkodowania za utracone korzyści, wynikłe z unieważnienia decyzji wydanej przez organ administracji publicznej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 KPA), a także stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa bez jej unieważnienia jeśli decyzja ta wywołała nieodwracalne skutki prawne (art. 158 § 2 KPA).

Podstawy prawne

Przez szkodę, jaka powstała wbrew woli poszkodowanego, rozumie się różnicę między obecnym jego stanem majątkowym a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie wystąpiło zdarzenie szkodę wywołujące (patrz np. uchwała SN [7] z 22.11.1963 r., III PO 31/63, opubl. OSNCP Nr 7–8/1964, poz. 128). Należy zwrócić uwagę, iż w doktrynie prawa przez szkodę rozumie się nie tylko szkodę majątkową, ale także szkodę niematerialną (uszczerbek niematerialny), zwaną również „krzywdą” (art. 445 § 1 KC). Obowiązek wynagrodzenia krzywdy powstaje tylko wtedy, gdy przewiduje to wyraźny przepis szczególny, naprawienie szkody majątkowej jest natomiast objęte obowiązkiem ogólnym. Dlatego też przedmiotem rozważań w niniejszym opracowaniu są wyłącznie skutki odszkodowawcze wynikłe ze szkody majątkowej.

Zgodnie z artykułem 361 § 2 KC naprawienie szkody – w przypadku braku odmiennego uregulowania lub postanowienia umowy – obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Strata, którą poniósł poszkodowany (damnum emergens), polega na uszczupleniu aktywów (utrata, zniszczenie, uszkodzenie lub obniżenie wartości określonych składników majątkowych) albo na zwiększeniu pasywów (zwiększenie istniejących zobowiązań, powstanie nowych). Strata w niektórych uregulowaniach prawnych określono jak tzw. szkodę rzeczywistą. Określanie odszkodowań za tę szkodę ma środowisku rzeczoznawców utrwalona metodologie i procedury i nie jest ono przedmiotem niniejszego opracowania. Z kolei utracone korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans) z reguły mają charakter hipotetyczny, a ich postacie są bardzo zróżnicowane. Z reguły występują one obok straty.

Stosownie do art. 6 KC udowodnienie szkody i jej wysokości obciąża poszkodowanego. Dokładne wykazanie szkody jest jednak niejednokrotnie niemożliwe lub bardzo utrudnione. Zastosowanie ma wtedy art. 322 KPC, który dopuszcza, aby sąd w wyroku zasądził odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Praktyką sądów jest korzystanie w takich przypadkach z opinii biegłych.

Wprowadzona w życie Konstytucja z 1997 r. w art. 77 stwierdza, iż „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”. Oznacza to, że naprawienie szkody wynikających z decyzji bezprawnych (nieopartych o istniejący porządek prawny) powinno być pełne w rozumieniu przepisów prawa, w szczególności z przywoływanym wyżej art. 361 KC, mówiącym zarówno o wynagrodzeniu straty, jak i utraconych korzyści.

W czasie, gdy Konstytucja wchodziła w życie (17.10.1997 r.) w sprawie naprawienia szkody wynikającej z unieważnionej, bezprawnej decyzji organu publicznego obowiązywał art. 160 KPA, w którym stwierdzano co prawda, że do odszkodowań stosuje się przepisy KC, równocześnie rozstrzygając, iż roszczenie przysługuje tylko o odszkodowanie za szkodę rzeczywistą (stratę na majątku), a o odszkodowaniu orzeka organ administracji państwowej w postępowaniu administracyjnym.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 23.9.2003 r. (K 20/2002, opubl. OTK ZU 2003/7A, poz. 76) uznał m.in., iż „art. 160 KPA w części ograniczającej odszkodowanie za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej do rzeczywistej szkody, jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji” i postanowił, że orzeczenie to znajduje zastosowanie do szkód powstałych od 17.10.1997 r., to jest od daty wejścia w życie Konstytucji RP.

Ciągiem dalszym tych zmian była ustawa z 17.6.2004 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 152, poz. 1692), która weszła w życie z dniem 1.9.2004 r. Od najistotniejszych wprowadzonych zmian dotyczących poruszanych w tym opracowaniu zagadnień należą:

[...]