Abstrakt
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 27.11.2006 r. stwierdził, że część przepisów ustawy o gwarancji zapłaty za roboty budowlane jest niezgodna z Konstytucją. Jednocześnie Trybunał postanowił, że niekonstytucyjne przepisy ustawy utracą moc obowiązującą dopiero z dniem 30.6.2007 r. Obecnie w parlamencie dobiegają końca prace nad nowelizacją tej ustawy, której celem jest wprowadzenie zmian do ustawy, by możliwe było jej dalsze funkcjonowanie oraz wprowadzenie spójności pomiędzy przepisami ustawy a przepisami Kodeksu cywilnego regulującymi umowę o roboty budowlane.
Uchwalając w dniu 9.7.2003 r. ustawę o gwarancji zapłaty za roboty budowlane (Dz.U. Nr 180, poz. 1758 ze zm.; dalej GwarZapłRobBudU) ustawodawca chciał wyeliminować nieuczciwe praktyki występujące na rynku usług budowlanych, polegające na permanentnym i powszechnym uchylaniu się od terminowego regulowania płatności za wykonane usługi. Celem ustawy było zatem, jak napisano w uzasadnieniu do projektu GwarZapłRobBudU, „dostarczenie przedsiębiorcy budowlanemu instrumentu prawnego, który przywracałby naruszoną równowagę stron, a zarazem uniemożliwiałby nadużywanie przez zamawiającego dominującej pozycji”.
Jednakże nad GwarZapłRobBudU od początku jej obowiązywania ciążył zarzut niekonstytucyjności niektórych jej postanowień. Już bowiem Senat, rozpatrując przekazany mu w ramach procesu ustawodawczego uchwalony przez Sejm tekst GwarZapłRobBudU, w dniu 8.8.2003 r. podjął uchwałę o odrzuceniu GwarZapłRobBudU w całości. Zdając sobie sprawę z patologicznej sytuacji polegającej na ogromnych zatorach płatniczych w branży budowlanej, senatorowie argumentowali, że:
– po pierwsze z GwarZapłRobBudU nie będą korzystali wykonawcy będący małymi i średnimi przedsiębiorcami, dla których żądanie gwarancji zapłaty w trakcie realizacji umowy mającej za przedmiot roboty budowlane stworzyłoby realne zagrożenie, iż zostaną wyeliminowani z rynku, tracąc szansę na kolejne zamówienie,
– po drugie prawo żądania gwarancji zapłaty na każdym etapie realizacji umowy, w wyznaczonym przez wykonawcę terminie, mogłoby stać się narzędziem w ręku nierzetelnych wykonawców skierowanym przeciwko zamawiającym, nawet terminowo regulującym zobowiązania,
– po trzecie taka szczególna ochrona jednego rodzaju podmiotów obrotu gospodarczego budzi wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą równości podmiotów wobec prawa,
– po czwarte zdaniem Senatu istnieją instrumenty prawne, które są wystarczające, by uchronić wykonawcę przed nieuczciwym inwestorem (m.in. ustawa z 12.6.2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, która dotyczy wszystkich uczestników obrotu gospodarczego).
Proces legislacyjny przewiduje jednak, że w przypadku odrzucenia ustawy przez Senat, wraca ona z powrotem do Sejmu, który może odrzucić taką uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Tak też się stało, wobec czego GwarZapłRobBudU trafiła na biurko Prezydenta. Prezydent nie skorzystał z możliwości zwrócenia się z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie orzeczenia o ewentualnej niezgodności GwarZapłRobBudU z Konstytucją i podpisał ustawę, która weszła w życie 7.11.2003 r.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności całości GwarZapłRobBudU z Konstytucją zwrócił się Rzecznik Praw Obywatelskich, zarzucając GwarZapłRobBudU niezgodność z art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawa), art. 22 (zasada swobody działalności gospodarczej) oraz art. 32 (zasada równości wobec prawa) Konstytucji.
Zdaniem [...]