Nieruchomości

nr 2/2007

Wspólnota mieszkaniowa - odpowiedzialność za szkodę

Abstrakt

Członek wspólnoty mieszkaniowej jest osobą trzecią w rozumieniu art. 822 KC w sytuacji, gdy za poniesioną przez niego szkodę odpowiada wspólnota z tytułu nienależytego wykonania zarządu nad nieruchomością wspólną.

Uchwała SN z 28.2.2006 r., III CZP 5/06

Z uzasadnienia

Sąd Rejonowy we W. wyrokiem z 15.6.2005 r. oddalił powództwo Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji "W." SA Oddziału w T. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA Inspektoratowi we Włocławku o zapłatę kwoty 1985,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami i orzekł o kosztach procesu. Sąd ten ustalił, że powód w ramach umowy ubezpieczenia autocasco (AC) wypłacił ubezpieczającemu Romanowi R. odszkodowanie za szkodę, jakiej doznał on w następstwie nienależytego wykonywania zarządu nad nieruchomością wspólną przez Wspólnotę Mieszkaniową "O.S." w C. Ubezpieczający wyjeżdżając z garażu znajdującego się na nieruchomości należącej do wymienionej wspólnoty, uszkodził tylny zderzak swojego pojazdu wskutek najechania na nieprawidłowo zabezpieczony kanał odwadniający. W czasie tego zdarzenia wspólnotę mieszkaniową "O.S." i pozwany Powszechny Zakład Ubezpieczeń łączyła umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC). Poszkodowany Roman R. pozostawał natomiast członkiem wspólnoty i jej zarządu.

Opierając się na tych ustaleniach, Sąd Rejonowy uznał, że powodowi nie przysługuje roszczenie zwrotne w stosunku do wspólnoty mieszkaniowej, a tym samym wobec pozwanego ubezpieczyciela. Nie można bowiem przyjąć, że członek wspólnoty mieszkaniowej, poszkodowany jej działaniem lub zaniechaniem, jest w stosunku do niej osobą trzecią w rozumieniu § 27 o.w.u. AC powodowego Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji "W". Skoro poszkodowany był członkiem zarządu wspólnoty, a szkoda powstała w związku z nienależytym zarządem nieruchomością, to jest on osobą odpowiedzialną za tę szkodę. Majątek, którym zarządza wspólnota mieszkaniowa, stanowi własność jej członków. Tym samym Roman R. jest osobą zarówno poszkodowaną, jak i odpowiedzialną za szkodę.

Sąd Rejonowy wskazał, że uwzględnieniu powództwa sprzeciwia się również treść o.w.u. OC kształtujących umowę ubezpieczenia zawartą pomiędzy pozwanym a wspólnotą mieszkaniową "S.O.". Przewidziano tam (w § 6 ust. 2 pkt 2), że ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody rzeczowe wyrządzone wspólnikom ubezpieczającego (ubezpieczonego) lub osobom bliskim wspólnikom ubezpieczającego (ubezpieczonego). Poszkodowany nie jest wspólnikiem wspólnoty mieszkaniowej, ale łącząca go z tą wspólnotą więź jest pod wieloma względami zbliżona do sytuacji wspólnika spółki osobowej.

W apelacji od powyższego wyroku powód zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 822 KC przez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że w świetle tego przepisu wspólnota mieszkaniowa "O.S." w C. nie może być uznana za osobę trzecią w stosunku do poszkodowanego członka tej Wspólnoty oraz art. 233 KPC przez przyjęcie, że postanowienie § 6 ust. 2 pkt 2 o.w.u. OC wyłącza odpowiedzialność pozwanego w sytuacji, gdy poszkodowanym jest członek wspólnoty mieszkaniowej, ubezpieczającym zaś wspólnota, a tym samym, iż powodowi nie przysługuje roszczenie regresowe wobec pozwanego. Powołując się na te zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości.

Przy rozpoznawaniu apelacji Sąd Okręgowy w T. powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym zagadnieniu prawnym, przytoczonym w sentencji postanowienia z 10.11.2005 r. Wątpliwości te wiążą się oczywiście z nienależytym, a nie - jak zostało to omyłkowo ujęte - "nienależnym" wykonywaniem zarządu. Według Sądu Okręgowego rozstrzygnięcie tego zagadnienia wymaga określenia statusu prawnego wspólnoty mieszkaniowej. W judykaturze i piśmiennictwie kwestia ta przedstawia się niejednoznacznie.

Zgodnie z art. 6 ustawy z 24.6.1994 r. o własności lokali (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.; dalej WłLokU) wspólnota mieszkaniowa może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

W doktrynie nie ma zgodności poglądów co do tego, czy jest ona - w świetle art. 331 KC ułomną osoba prawną. Za taką kwalifikacją charakteru prawnego wspólnoty mieszkaniowej opowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 23.9.2004 r., III CZP 48/04, OSNC Nr 9/2005, poz. 153. Pogląd ten, wyrażony na gruncie odmiennie ujętego zagadnienia prawnego, nie został jednak szerzej uzasadniony. W innych natomiast orzeczeniach, odnoszących się do interpretacji pojęcia "osoba trzecia" w rozumieniu art. 822 KC, Sąd Najwyższy przyjmował, że nie może być uznany za taką osobę małżonek sprawcy szkody powstałej w mieniu w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, jeżeli pojazdy biorące udział w kolizji drogowej objęte są ustawową wspólnością majątkową małżeńską (uzasadnienie uchwały SN z 29.11.1996 r., III CZP 118/96, OSNC Nr 3/1997, poz. 26), ani też wspólnik spółki cywilnej, który poniósł szkodę wyrządzoną przez ruch pojazdu mechanicznego prowadzonego przez drugiego wspólnika - współposiadacza pojazdu (wyrok SN z 14.9.2000 r., V CKN 113/00, OSNC Nr 6/2001, poz. 85).

Wypowiedzi powyższe - według Sądu Okręgowego - uzasadniają wątpliwości ujęte w przedstawionym zagadnieniu prawnym, a ich wyjaśnienie ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia rozpoznawanego środka odwoławczego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne wynikło na tle przesłanek i zakresu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Istota tego [...]