Abstrakt
Trójwymiarowe kontury nieruchomości gruntowej usprawiedliwiają wniosek, że ingerencja w przestrzenne granice gruntu może nastąpić także, gdy w tychże granicach pojawiają się przewody energetyczne podtrzymywane przez słupy energetyczne znajdujące się na sąsiednich nieruchomościach.
Roszczenie o wykup nieruchomości
Zgodnie art. 231 § 2 KC właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Roszczenie takie może być wykorzystywane przez właścicieli gruntów, na których zrealizowano urządzenia przesyłowe.
Możliwość wystąpienia z takim roszczeniem została potwierdzona, przez Sąd Najwyższy w wyroku z 16.7.2004 r. (I CK 26/04; opubl. OSP Nr 3/2005, poz. 40, s. 165). W przedmiotowej sprawie SN uznał, że nawet właściciel nieruchomości, nad którą przechodzi linia wysokiego napięcia niemająca fizycznej styczności z samym gruntem, ale ograniczająca sposób korzystania i zmniejszająca wartość nieruchomości, może żądać od przedsiębiorstwa przesyłowego wykupienia gruntu. W uzasadnieniu rozpatrywanego orzeczenia SN podniósł, że w art. 231 § 2 KC określono przesłanki powstania roszczenia o wykup w sposób samodzielny, niezależnie od przesłanek roszczenia wynikającego z art. 231 § 1 KC. W przepisie art. 231 § 2 KC użyto formuły „gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenia”. Nie oznacza to jednak, iż trwała instalacja mogłaby jedynie nastąpić „na powierzchni” gruntu i mieć charakter takiej właśnie konstrukcji zewnętrznej. Nie istnieją bowiem istotne powody mające przemawiać za tak ścieśniającą wykładnią omawianego przepisu. W ocenie SN, nieruchomość gruntowa stanowi kategorię trójwymiarową. Zgodnie z art. 143 KC, w granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Granice przestrzenne własności nad gruntem tworzy społeczno-gospodarcze przeznaczenie danego gruntu. Linie energetyczne ulokowane w przestrzeni nad gruntem, ingerują w sferę własności właściciela gruntu, jeżeli fakt instalacji linii energetycznych niekorzystnie wpływa na możliwość wykonywania prawa własności (np. poprzez ustanowienie w trybie administracyjnym strefy ochronnej II stopnia, obejmującej całą działkę). Jeżeli zatem w art. 231 § 2 KC wspomina się o budynkach lub innych urządzeniach wzniesionych „na gruncie” właściciela, to sformułowanie to należy rozumieć w ten sposób, że trwałe zainstalowanie budynku lub innego urządzenia nastąpiło w ogóle w przestrzennych granicach gruntu, a więc na jego powierzchni, pod powierzchnią lub nad powierzchnią. Trójwymiarowe kontury nieruchomości gruntowej usprawiedliwiają wniosek, że ingerencja w przestrzenne granice gruntu może nastąpić także, gdy w tychże granicach pojawiają się przewody energetyczne podtrzymywane przez słupy energetyczne znajdujące się na sąsiednich nieruchomościach.
Oceniając, wynikającą z art. 231 § 2 KC przesłankę „znacznej dysproporcji między wartością zajętej działki a trwałym urządzeniem” SN uznał, że dla dokonania oceny takiej dysproporcji decydujące znaczenie powinien mieć stan w chwili zgłoszenia roszczenia przez właściciela gruntu, a nie w chwili dokonywania inwestycji. Przy kalkulacji dysproporcji możliwe jest przy tym zastosowanie [...]