Abstrakt

Dekret z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279; dalej DekretWwa) stanowił, że z dniem jego wejścia w życie wszelkie grunty na obszarze m.st. Warszawy przeszły na własność gminy. Jednocześnie w art. 5 DekretWwa postanowiono, że budynki i inne przedmioty znajdujące się na gruntach przejętych na własność gminy pozostały własnością dotychczasowych właścicieli, o ile inne przepisy nie stanowiły inaczej.

Złożenie wniosku o ustanowienie własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) w trybie art. 7 DekretWwa powodowało, że własność budynków oraz innych przedmiotów znajdujących się na gruntach objętych wnioskiem nie przechodziła na gminę. Budynki i przedmioty związane trwale z gruntem stawały się własnością byłego właściciela gruntu do czasu rozpatrzenia wniosku złożonego w trybie art. 7 DekretWwa. Takie uregulowanie pozostawało w sprzeczności z ogólną zasadą prawa cywilnego superficies solo cedit. Zasada ta wywodzi się z obowiązującego w dacie wejścia w życieKodeksu Napoleona.Zgodnie z tą zasadą własność budynku oraz wszelkich przedmiotów trwale z gruntem związanych jest połączona z własnością gruntu.

Wprowadzony art. 5 DekretWwa powodował domniemanie, że budynek w odróżnieniu od gruntu, stanowi własność dawnego właściciela gruntu. Artykuł 5 DekretWwa stanowił: „Budynki oraz inne przedmioty, znajdujące się na gruntach, przechodzących na własność gminy m.st. Warszawy, pozostają własnością dotychczasowych właścicieli, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej”.

Zgodnie z powyższym brzmieniem art. 5 DekretWwa, budynki stawały się własnością m.st. Warszawy, z chwilą upływu terminu do złożenia wniosku w trybie art. 7 DekretWwa, czyli:

- po upływie terminu do złożenia tego wniosku, jeżeli nie został on złożony,

- z datą prawomocnego oddalenia takiego wniosku w przypadku jego złożenia.

W myśl art. 5 w związku z art. 7 DekretWwa budynki stanowiły nieruchomości odrębne, dla których mogły być prowadzone odrębne od gruntowych, księgi wieczyste. Podstawę tego stanowił art. XXXIX § 3 zd. 2 przepisów wprowadzających dekret o prawie rzeczowym. Zasada ta zachowała się również po uchyleniu tego dekretu i wprowadzeniu w życie Kodeksu cywilnego (art. XXXVII przepisów wprowadzających KC). Podstawę do założenia odrębnej księgi wieczystej było i nadal pozostaje zaświadczenie wydane przez uprawniony organ administracji stwierdzające, że wpis budynku do odrębnej księgi wieczystej odpowiada przesłankom art. 5 DekretWwa oraz że wniosek o ustanowienie własności czasowej został złożony i pozostaje nierozpoznany.

Sprytna polityka władz

W poprzednim artykule wyraziłam pogląd, że stosowana wówczas przez władze gminy polityka spowodowała, że dawni właściciele nieruchomości odbudowywali ze zniszczeń wojennych swoje budynki, w zamian za obietnicę ustanowienia prawa własności czasowej. Działo się to na podstawie wydawanych promes dotyczących ustanowienia własności czasowej do gruntu. Wywodziłam, że praktyka powodowała, że terminy do tej odbudowy były krótkie i z reguły nieprzedłużane. Niemożność dotrzymania warunków udzielanych promes powodowała odmowę ustanowienia prawa własności czasowej do gruntu. W takiej sytuacji budynek dzielił losy gruntu i przechodził na rzecz gminy.

W wielu przypadkach odbudowany w znacznym stopniu budynek przydzielany był przedsiębiorstwom państwowym na ich potrzeby statutowo-mieszkaniowe. W przeważającej części przypadków odbywało się to bez wypłacenia odszkodowania za nakłady na odbudowę budynku, poniesione przez ubiegającego się byłego właściciela o ustanowienie prawa własności czasowej.

Co do budynków zniszczonych w trakcie działań wojennych kwestia ta [...]