Abstrakt

Truizmem jest stwierdzenie, że lepiej zachęcać do zachowań zgodnych z prawem, a jedynie w sytuacjach wyjątkowych stosować środki przymusu. Ta prosta zasada nadal nie znajduje zastosowania w stosunku do postępowania w przedmiocie ksiąg wieczystych.

Zakres obowiązku i wysokość opłat

Ze względu na uniknięcie powtórzeń słowa „wpis”, które zostaje zarezerwowane dla brzmienia przepisów regulujących poszczególne rejestry publiczne, ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398, dalej KosztySądCywU) rezygnuje z określania opłaty sądowej pojęciem „wpisu”, jak to czyniła dotychczasowa regulacja. Zgodnie z art. 3 ust. 1 KosztySądCywU opłacie sądowej podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jej pobranie, w szczególności opłacie podlegają (art. 3 ust. 2 pkt 7c) wniosek o wpis i wykreślenie w księdze wieczystej. Powyższe podkreślenie, że chodzi o wpis i wykreślenie, jest całkowicie zbędne, jeżeli zauważy się, że stosownie do art. 626⁸ § 7 KPC wpisem jest także wykreślenie, a zatem wniosek o wykreślenie jest po prostu wnioskiem o wpis. KosztySąd­CywU wprowadza bardzo prosty system opłat zawarty w Rozdziale 3 (art. 42-48) sprawy z zakresu prawa o księgach wieczystych. Jakkolwiek tytuł rozdziału wydaje się sugerować, że zakres tych przepisów jest szerszy niż samo postępowanie wieczystoksięgowe, to w istocie żaden z przepisów nie wykracza poza wnioski rozpoznawane w postępowaniu wieczystoksięgowym uregulowanym w art. 626^1-13 KPC.

Z kolei zgodnie z art. 14 ust. 5 KosztySądCywU w postępowaniu wieczystoksięgowym oraz w postępowaniu rejestrowym nie stosuje się przepisów o opłacie podstawowej, które w innych postępowaniach pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Ponieważ w art. 14 KosztySądCywU mowa jest o „postępowaniu wieczystoksiegowym”, to wyłączenie to nie obejmuje takich spraw, które dotyczą zakresu prawa o księgach wieczystych, a nie są rozpoznawane w postępowaniu wieczystoksiegowym. W stosunku do tego ostatniego wyłączenie jest zresztą zbędne, zgodnie bowiem z art. 44 ust. 1 pkt 6 KosztySądCywU opłatę stałą w kwocie 60 zł pobiera się od wniosku o dokonanie innych wpisów, poza określonymi w art. 42 i 43, a zatem nie ma w nim spraw, w których nie pobiera się opłaty stałej.

W art. 42 ust. 1 KosztySądCywU wprowadza się prostą zasadę, że opłatę stałą w kwocie 200 zł pobiera się od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub ograniczonego prawa rzeczowego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepis szczególny stanowi w pierwszym rzędzie ust. 3 tego przepisu, stosownie do którego pobiera się jedną opłatę stałą w wysokości 150 zł od wniosków o wpis własności, użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na podstawie dziedziczenia, zapisu lub działu spadku albo zniesienia współwłasności.

Współwłasność

W odniesieniu do współwłasności ustawa jest bardziej skomplikowana, przyjmuje bowiem dwie zupełnie różne zasady. Przy wpisie w udziałach własności, użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na podstawie dziedziczenia, zapisu lub działu spadku (art. 43 pkt 1 KosztySądCywU) pobiera się jedną opłatę stałą w wysokości 150 zł niezależnie od liczby udziałów w tych prawach. Dzięki temu dodatkowo obniżona zostaje opłata w sprawach, w których występuje wielu spadkobierców, choć i tu trzeba dostrzec, że ustawodawca zrezygnował ze znanej dotychczasowym przepisom zasadzie niższej opłaty od wniosku o wpisanie własności na podstawie działu spadku lub zniesienia współwłasności, jeżeli prawa właścicieli lub spadkobierców były wpisane w księdze wieczystej (§ 29 pkt 4 rozporządzenia).

W pozostałych wypadkach (art. 42 ust. 2 KosztySądCywU) od wniosku o wpis udziału we współwłasności w drodze umowy pobiera się część opłaty stałej (200 zł) proporcjonalną do wysokości udziału, nie mniej jednak niż 100 zł. Przepis art. 42 ust. 2 KosztySądCywU ma w szczególności to istotne znaczenie, że wyklucza [...]