Abstrakt
Z punktu widzenia inwestora solidarna odpowiedzialność oznacza, że podwykonawca, który nie uzyskał w terminie umówionego wynagrodzenia, może domagać się zapłaty wprost od inwestora (np. gdy generalny wykonawca jest niewypłacalny), także wtedy gdy inwestor zapłacił już całość wynagrodzenia generalnemu wykonawcy.
W ciągu zaledwie trzech lat obowiązywania w polskim prawie art. 6471 KC1, przewidującego m.in. solidarną odpowiedzialność inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy, zarówno w praktyce, jak i w literaturze prawa, dostrzeżono, iż poprawna wykładnia przedmiotowego przepisu nie jest bynajmniej rzeczą łatwą. W szczególności kontrowersje wzbudzają następujące zagadnienia:
1. zastosowanie art. 6471 KC do umów o tzw. wykonawstwo częściowe,
2. minimalna treść projektu umowy z podwykonawcą przedstawiana do akceptacji inwestorowi,
3. kwestia zgody inwestora na zmiany w umowie z podwykonawcą,
4. forma zgody inwestora oraz konsekwencje jej nieudzielania dla bytu prawnego umowy z podwykonawcą,
5. „zasięg” art. 6471 KC, w sensie objęcia nim kolejnych podwykonawców zawierających umowy między sobą,
6. odpowiedzialność inwestora głównego wobec podwykonawców w przypadku powołania inwestora zastępczego,
7. ustanowienie spółki cywilnej (konsorcjum) jako metody „ucieczki” od angażowania podwykonawców,
8. obowiązek określenia prac do powierzenia podwykonawcom w umowie o generalne wykonawstwo,
9. możliwość zastrzeżenia przez inwestora bezpośredniej płatności do podwykonawcy z pominięciem generalnego wykonawcy.
Celem niniejszej publikacji jest zatem zwięzłe omówienie problematyki solidarnej odpowiedzialności inwestora i generalnego wykonawcy wobec podwykonawcy za zapłatę wynagrodzenia, ze szczególnym uwzględnieniem ww. zagadnień.
Zastosowanie art. 6471 KC do umów zawartych po 24.4.2003 r.
Ustawa wprowadzająca do KC art. 6471 stanowi, że do umów o roboty budowlane, zawartych przed dniem jej wejścia w życie (tj. 25.9.2003 r.), stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 8.1.). A contrario, można by twierdzić, że do umów o roboty budowlane zawartych przed dniem 25.9.2003 r. nie stosuje się przepisu o solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy. Jednakże należy zauważyć, że sam art. 6471 KC wszedł w życie już 24.4.2003 r. (art. 10 ustawy), co w literaturze przedmiotu wywołuje kontrowersje odnośnie daty, od której należy go stosować2. Mamy tu bowiem do czynienia z sytuacją, gdzie przepis prawa mimo obowiązywania nie ma jeszcze zastosowania. Zdaniem autora, taka wykładnia nie jest z funkcjonalnego i logicznego punktu widzenia możliwa do uznania za poprawną i stąd art. 6471 KC znajdzie zastosowanie do umów zawartych już od 24.4.2003 r.3
Umowy o wykonawstwo częściowe jako umowy o roboty budowlane
Zgodnie z art. 647 KC, przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.
Z cytowanego przepisu wynika, że głównym obowiązkiem wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane jest „oddanie” określonego tą umową „obiektu”. KC nie definiuje jednocześnie pojęcia „obiekt” ani też nie odsyła do szerokiej definicji „obiektu budowlanego” zawartej w art. 3 pkt 1 ustawy z 7.7.1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.; dalej PrBudU). Przeważa stanowisko, że na potrzeby KC przez termin „obiekt” należy rozumieć nie tylko wykonanie określonego budynku (czy budowli), ale także inne rezultaty prac budowlanych, w tym np. prac wykończeniowych w lokalach (np. tynkarsko-malarskich), robót instalacyjnych czy wykonanie fundamentów4. Pogląd ten znajduje wsparcie w orzeczeniu Sądu Najwyższego z 11.1.2002 r. (III CZP 63/01, opubl. OSNC Nr 9/2002, poz. 106). A zatem przez „oddanie obiektu” na potrzeby KC należy rozumieć możliwie szerokie spektrum czynności o charakterze budowlanym (nie tylko wykonawstwo nowego obiektu, ale także m.in. prace polegające na przebudowie czy nadbudowie, remoncie czy nawet montażu), które prowadzą do określonego efektu budowlanego.
Należy jednak zwrócić uwagę, że zawarta w art. 647 KC definicja umowy o roboty budowlane nakłada obowiązki nie tylko na wykonawcę, ale także inwestora. Podstawowym obowiązkiem inwestora jest przekazanie wykonawcy „terenu budowy” i dostarczenie „projektu”. Również tych pojęć KC nie definiuje ani też nie odsyła do ich znaczenia nadanego przez Prawo budowlane. Stąd „przekazaniem terenu budowy” będzie także wprowadzenie wykonawcy do obiektu podlegającego np. remontowi, rozbudowie czy nadbudowie bądź też obiektu, w którym mają być wykonane np. prace instalacyjne. Zauważmy, że taka wykładnia pojęcia „teren budowy” nie jest [...]