Abstrakt
Nadanie gruntów w trybie reformy rolnej następowało na podstawie dekretu PKWN z 6.9.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz.U. Nr 3, poz. 13 ze zm.). Na jego podstawie gminne komisje reformy rolnej ustalały listy uprawnionych do korzystania z reformy rolnej. Następnie komisje podziału ziemi sporządzały projekt podziału ziemi i podziału inwentarza, na którego podstawie powiatowy pełnomocnik do spraw reformy rolnej, biorąc pod uwagę opinię ogólnego zebrania uprawnionych, zatwierdzał projekt podziału ziemi i inwentarza. Wykonanie tego projektu polegało na wydzieleniu działek na gruncie, wprowadzeniu nabywców w posiadanie i wręczeniu im dokumentów nadania ziemi i inwentarza. Po oszacowaniu działek przez komisje klasyfikacyjno-szacunkowe następował wpis prawa własności do księgi hipotecznej, a od 1947 r. do księgi wieczystej (na podstawie przepisów dekretu z 8.8.1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz.U. Nr 39, poz. 233). Jednocześnie należność za działkę i inwentarz ulegała wpisowi jako ciężar realny.
Regulacje prawne
Dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej
Dekret z 6.9.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (tekst jedn. Dz.U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.; dalej RefRolnaD) w art. 14 wprowadził zasadę, że cena za otrzymaną ziemię z reformy rolnej równa się przeciętnemu rocznemu urodzajowi z danego obszaru ziemi, przyjmując jednocześnie, że przeciętny urodzaj z 1 ha ziemi średniej jakości (klasy III) wynosi 15 q żyta. Nabywcy mogli wnosić opłatę za ziemię w naturze żytem albo w gotówce według cen żyta na wolnym rynku, wpłacali w gotówce 10% ceny kupna, a spłata reszty była rozłożona dla małorolnych i średniorolnych na 10 lat, dla bezrolnych na 20 lat. Na ziemiach zachodnich nabywanie nieruchomości regulował dekret z 6.9.1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych b. Wolnego Miasta Gdańska (Dz.U. Nr 49, poz. 279 ze zm.)
Nabycie gruntów odbywało się poprzez wydanie następujących aktów administracyjnych:
- orzeczenia zwanego aktem nadania (art. 25 RefRolnaD),
- orzeczenia o ustaleniu ceny nabycia (zawierało ono również określenie granic nadawanego gospodarstwa, jeżeli gospodarstwo nie było fizycznie wydzielone - art. 30 RefRolnaD),
- orzeczenia o wykonaniu aktu nadania (art. 31 RefRolnaD).
Gospodarstwa czy działki nabywano odpłatnie (art. 21 ust. 1 RefRolnaD) za cenę odpowiadającą szacunkowi składników gospodarstwa (działki). Szacunek gruntów ustalono w wysokości równej przeciętnemu rocznemu urodzajowi z danego obszaru ziemi, przy czym jako przeciętny urodzaj dla gruntów klasy średniej jakości przyjęto 15 centnarów metrycznych żyta z 1 ha. Zasady ustalenia przeciętnego urodzaju dla gruntów o jakości innej niż średnia oraz zasady szacunku budynków oraz inwentarza żywego, tryb ustalania oraz sposób wnoszenia zapłaty ustaliło szczegółowo rozporządzenie Ministrów: Rolnictwa i Reform Rolnych, Ziem Odzyskanych oraz Administracji Publicznej z 22.11.1947 r. wydane w porozumieniu z Ministrami Obrony Narodowej i Skarbu w sprawie norm obszarowych, szacunku, odliczenia od ceny na rzecz osadników wojskowych oraz spłaty należności za gospodarstwa, nadane na podstawie dekretu z 6.9.1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska (Dz.U. Nr 74, poz. 471 ze zm.).
Ujawnianie prawa własności w księgach wieczystych normował dekret z 28.10.1947 r. o mocy prawnej ksiąg wieczystych na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska (Dz.U. Nr 66, poz. 410). Podstawę prawną wpisu prawa własności nieruchomości stanowił odpis prawomocnego orzeczenia o wykonaniu aktu nadania. Należność z tytułu niezapłaconej ceny gospodarstwa (działki) była wpisana jako ciężar realny.
Dekret o ochronie i uregulowaniu własności osadniczych gospodarstw chłopskich na obszarze Ziem Odzyskanych
Kolejnym dekretem dotyczącym gospodarstw rolnych nadanych w trybie osadnictwa rolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych był dekret z 6.9.1951 r. o ochronie i uregulowaniu własności osadniczych gospodarstw chłopskich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. Nr 46, poz. 340 ze zm.). Zniósł on [...]