Abstrakt

Specyficzną instytucją prawa karnego skarbowego przewidującą odpowiedzialność osób trzecich za wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego grzywnę i koszty postępowania jest odpowiedzialność posiłkowa. Jest to głównie odpowiedzialność majątkowa osoby trzeciej, która nie odpowiada bezpośrednio za popełnione przestępstwo. Jako swoisty środek prawny jest to rodzaj zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa na wypadek niewypłacalności sprawcy czynu zabronionego. Instytucja ta nie ma zastosowania do wykroczeń skarbowych.

Zgodnie z dyspozycją art. 24 ustawy z 10.9.1999 r. kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 83, poz. 930 ze zm.; dalej KKS) odpowiedzialność posiłkową można nałożyć na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą odpowiedzialności prawnej, gdy sprawca działał jako jego zastępca, pełnomocnik, zarządca, pracownik bądź w innym charakterze występował w jego imieniu. Kolejną przesłanką jest to, aby osoba trzecia odniosła lub mogła odnieść z popełnionego przestępstwa skarbowego korzyść majątkową. W związku z takim zapisem można przykładowo na wspólnotę mieszkaniową nałożyć odpowiedzialność posiłkową za popełnione przez głównego księgowego przestępstwo podatkowe polegające na podawaniu nieprawdy w składanych deklaracjach podatkowych.

W polskim systemie prawa oprócz odpowiedzialności posiłkowej funkcjonuje także od 28.11.2003 r. instytucja odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (na mocy ustawy z 28.10.2002 r. - Dz.U. Nr 197, poz. 1661). Jednakże jest to specyficzna odpowiedzialność, która dotyczy wyłącznie podmiotów zorganizowanych. Strona podmiotowa tej ustawy nie obejmuje osób fizycznych ani spółek prawa cywilnego. Zakres zatem tej odpowiedzialności jest węższy niż odpowiedzialności posiłkowej. Jednakże odpowiedzialność podmiotów zbiorowych może wystąpić pod warunkiem osiągnięcia przez określony podmiot gospodarczy nie tylko korzyści majątkowej - jak to jest przy odpowiedzialności posiłkowej - ale również i niemajątkowej. Są to dwie pośrednio różne instytucje prawa, ale pozwalające na pociągnięcie do odpowiedzialności osób trzecich, które nie były [...]