Abstrakt

W związku z pojawiającymi się przypadkami zgłaszania roszczeń w stosunku do nieruchomości będących dziś własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego ze strony osób, które kiedyś były ich właścicielami lub ich spadkobierców, a którzy z różnych przyczyn nadal figurują w księgach wieczystych jako właściciele, pojawił się problem regulowania stanu prawnego tychże nieruchomości.

Sygnalizowane zagadnienie dotyczy w szczególności tzw. majątków poniemieckich, które po roku 1945 zostawały przejmowane na rzecz Skarbu Państwa m.in. na podstawie:

- ustawy z 6.5.1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych (Dz.U. Nr 17, poz. 97), zastąpionej później dekretem z 8.3.1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.U. Nr 13, poz. 87);

- dekretu z 13.9.1946 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej (Dz.U. Nr 55, poz. 310);

- ustawy z 3.1.1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz.U. Nr 3, poz. 17);

- ustawy z 14.7.1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159);

- zrzeczenia się własności nieruchomości w oparciu o art. 179 KC będącego uzależnieniem uzyskania zgody organu na przesiedlenie się do RFN (obecnie, po zmianie KC zrzeczenie się nieruchomości następuje na rzecz gminy na terenie której leży nieruchomość).

Pomijając głębsze rozważania natury prawa międzynarodowego publicznego trzeba zaznaczyć, iż przejmowanie własności na rzecz Skarbu Państwa odbywało się na podstawie przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Objęcie przez Polskę jurysdykcją prawną terenów określanych jako „ziemie odzyskane” lub „ziemie zachodnie i północne” było następstwem międzynarodowego układu jałtańsko-poczdamskiego z roku 1945 i zaspokajania poniesionych strat wojennych w ramach reparacji wojennych. Regulowanie stosunków własnościowych w sposób wówczas przyjęty leżało w zakresie uprawnień, jakie wynikają z pojmowanego w prawie międzynarodowym pojęcia państwowości.

Z uwagi na ustawowe zapisy (art. 11 ust. 1 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami, tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603) określającym starostę, poza pewnymi wyjątkami, jako organ reprezentujący Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami, kwestia regulowania stanu prawnego nieruchomości Skarbu Państwa jest realizowana z polecenia wojewodów przez starostę wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej.

Jak wynika z dotychczasowych obserwacji, niezgodności stanu prawnego nieruchomości Skarbu Państwa obejmują nie tylko wspomniane już tzw. nieruchomości poniemieckie, co może jest bardziej zauważalne ze względu na medialnośćrewindykacyjnych procesów sądowych, ale także nieruchomości, których Skarb Państwa stał się właścicielem w inny sposób. Oczywiście nie wszystkie nieruchomości, których właścicielem jest Skarb Państwa posiadają wadliwy stan prawny. W pierwszej kolejności i stosunkowo szybko odnajdywane są w operacie ewidencji gruntów i budynków te, które nie posiadają ujawnionych bądź urządzonych ksiąg wieczystych. W odniesieniu do nieruchomości, które mają księgi wieczyste, nie zawsze zapisy w nich uwidocznione odpowiadają faktycznemu stanowi prawnemu. W znacznej liczbie przypadków okazuje się, iż mimo prawidłowych zapisów w operacie ewidencji gruntów i budynków, zapisy w księgach wieczystych bywają wadliwe. Skutki takiego wadliwego stanu prawnego dotykają nie tylko Skarb Państwa, ale również inne podmioty.

Dopiero wnikliwe zbadanie poprawności zapisów w konkretnej sprawie umożliwia stwierdzenie, czy nieruchomości mają uregulowany stan prawny. Uzgadnianie stanu prawnego nieruchomości Skarbu Państwa sprowadza się do [...]