Abstrakt

Zagadnienie konkubinatu nie jest w systemie polskiego prawa wyraźnie uregulowane. Dotyczy to także prawa cywilnego. Milczenie ustawodawcy w tym zakresie uzasadniane jest preferowaniem formalnych związków małżeńskich, pociągających za sobą dokładnie unormowane skutki w sferze prawa cywilnego. Nie oznacza to, że przepisy prawa w żaden sposób nie odnoszą się do sytuacji konkubentów, także biorąc pod uwagę uprawnienia w zakresie dysponowania nieruchomościami. Poniżej przedstawione zostaną zatem te uregulowania, które dla osób żyjących w konkubinacie mają praktyczne znaczenie i powinny być brane przez nie pod uwagę przy podejmowaniu decyzji, dotyczących nieruchomości, w tym zwłaszcza nieruchomości lokalowych.

Odniesienia do konkubinatu w prawie cywilnym

Przypadki regulacji prawnego statusu konkubentów w kontekście uprawnień do dysponowania nieruchomościami dotyczą przede wszystkim przyznawania im określonych uprawnień mieszkaniowych, zwłaszcza w związku ze śmiercią jednego z partnerów. Konkubenci oznaczani są wówczas mianem „osoby bliskiej”, „osoby utrzymywanej” lub też „osoby pozostającej we wspólnym pożyciu”.

Na uwagę zasługują w tym przypadku w pierwszej kolejności następujące cztery sytuacje. Są to:

1. wstępowanie w stosunek najmu lokalu w razie śmierci najemcy oraz nabywania jego uprawnień i obowiązków, związanych z danym lokalem, przez osobę, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z najemcą (art. 691 KC);

2. przyjmowanie na mieszkanie przez osobę, mającą służebność mieszkania, osób przez nią utrzymywanych albo potrzebnych do prowadzenia gospodarstwa domowego, którymi w praktyce często są właśnie konkubenci (art. 301 § 1 KC);

3. zastrzeganie dożywocia na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości (art. 908 § 3 KC);

4. korzystanie przez osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie[...]