Abstrakt

W ostatnich latach daje się zauważyć szczególne zainteresowanie doktryny hipoteką kaucyjną. Owo wzmożone zainteresowanie wynika niewątpliwie z coraz szerszego praktycznego wykorzystania tej instytucji w warunkach obrotu gospodarczego, jako stosunkowo taniego i prostego sposobu zabezpieczenia wierzytelności wychodzącego naprzeciw potrzebom obrotu gospodarczego¹. Zbliżające się wprowadzenie długu gruntowego powoduje, że maleć może w obrocie potrzeba odwołania się do hipoteki umownej, jako sposobu zabezpieczenia wierzytelności. Ponieważ nieruchomość można będzie obciążyć długiem gruntowym, niezależnie od istnienia wierzytelności, wydaje się, że w pierwszym rzędzie ma ona szansę wyprzeć z obrotu hipotekę kaucyjną, w szczególności w przypadkach, gdy jest ona ustanawiana na zabezpieczenie wierzytelności przyszłych.

Wniosek o wpis hipoteki kaucyjnej

W postanowieniu z 12.3.2003 r. (III CKN 1026/00) znajdujemy jeszcze jedną ważną myśl. W będącej przedmiotem rozpoznania sprawie wnioskodawca wnosił o dokonanie wpisu hipoteki zwykłej a nie kaucyjnej, a ponieważ sąd jest związany wnioskiem (art. 38 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.; dalej: KWU, a w aktualnym stanie prawnym art. 626² KPC), Sąd Najwyższy uznał, że sąd nie był uprawniony do zmiany charakteru hipoteki. Podzielając pogląd o niedopuszczalności dokonania wpisu, gdy wierzyciel niewłaściwie wskazał charakter hipoteki rozważyć można jedynie następstwa sytuacji, w której charakteru lub rodzaju i charakteru hipoteki w ogóle nie wskazał. Tego rodzaju brak należy traktować jako brak osnowy wniosku po myśli art. 126 ust. 1 pkt 3 KPC. Niewskazanie rodzaju i charakteru hipoteki w treści wniosku i poprzestanie na stwierdzeniu, że wnioskodawca wnosi o dokonanie hipoteki, musi więc skutkować wezwaniem wnioskodawcy do jego uzupełnienia w trybie art. 130 KPC. Unikając nadania charakteru formułkowego za wystarczające określenie należy jednak przyjąć stwierdzenie, że wnioskodawca wnosi o wpis hipoteki do sumy. Wyraźne zaznaczenie, że chodzi o sumę maksymalną, wyklucza wątpliwości co do określenia żądania strony. Jak się wydaje, nie ma także potrzeby wzywania do sprecyzowania żądania, jeżeli wniosek o wpis dotyczy hipoteki, która wprost z mocy przepisu prawa będzie miała charakter hipoteki kaucyjnej, w szczególności, gdy wniosek oparty jest na dokumencie, o którym mowa w art. 111 KWU, bowiem w tym wypadku bezpośrednie stosowanie przepisu nie pozostawia wyboru charakteru hipoteki.

W komentarzu do ustawy o księgach wieczystych i hipotece S. Rudnicki² przyjmuje, że warunkiem ustanowienia hipoteki kaucyjnej jest oznaczenie maksymalnej sumy pieniężnej, mającej obciążać nieruchomość. Suma ta musi zostać jednoznacznie określona w samej treści wniosku - niedopuszczalne jest blankietowe odwołanie się do dokumentu stanowiącego podstawę wpisu, np. w formie „wnosi o wpis hipoteki na podstawie dołączonego dokumentu”. Tego rodzaju określenie[...]