Abstrakt

Dla skutecznego zgłoszenia roszczenia o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność nabywca tego prawa w drodze umowy po dniu wejścia w życie PrzekszUWU musi być osobą fizyczną i swoje prawo, stosownie do art. 27 GospNierU musi ujawnić w księdze wieczystej.

Osoby uprawnione do nabycia prawa własności nieruchomości w drodze przekształcenia

Osoby fizyczne będące następcami prawnymi osób fizycznych, które były użytkownikami wieczystymi nieruchomości w dniu 13.10.2005 r.

Prawidłowe zdefiniowanie następstwa prawnego dla potrzeb ustawy z 29.7.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności (Dz.U. Nr 175, poz. 1459; dalej: PrzekszUWU), zależne jest od ustalenia co w istocie jest przedmiotem tej ustawy - czy umożliwienie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność tym osobom fizycznym, którym prawo to przysługiwało w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 13.10.2005 r.), czy też umożliwienie przekształcenia we własność prawa użytkowania wieczystego istniejącego w dniu wejścia w życie ustawy bądź powstałego po tym dniu, jako przysługującego osobom fizycznym i w niektórych przypadkach także osobom prawnym.

Treść art. 1 ust. 3, 4 i 5 PrzekszUWU omawianej ustawy wskazuje, iż jej celem nie jest stworzenie ustawowego roszczenia o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność wyłącznie dla osób będących użytkownikami wieczystymi w dniu wejścia w życie ustawy, ale stworzenie roszczenia o przekształcenie wobec prawa użytkowania wieczystego, które istniało w dniu wejścia w życie ustawy, a także które zostało ustanowione w niektórych przypadkach po dniu jej wejścia w życie. Jeżeli więc przyjąć, iż przekształceniu we własność podlega prawo użytkowania wieczystego istniejące w dniu 13.10.2005 r. (jako w dniu wejścia w życie ustawy), to mając na uwadze, iż zgłoszenie roszczenia o przekształcenie w trybie administracyjnym może nastąpić aż do 31.12.2012 r. (art. 1 ust. 5 PrzekszUWU) oznacza, że roszczenie to może być zgłoszone nie tylko przez osoby fizyczne, którym prawo to przysługiwało w 13.10.2005 r., ale także przez osoby, które prawo to nabyły po tym dniu, ale jako prawo w tym dniu istniejące i przysługujące osobom fizycznym (i w niektórych przypadkach osobom prawnym).

Nabycie praw w teorii prawa cywilnego zwane jest następstwem prawnym, które dzielone jest na następstwo ogólne, jako tzw. sukcesja uniwersalna (nabycie praw pod tytułem ogólnym, np. w drodze spadkobrania) oraz na następstwo szczególne, jako tzw. sukcesja singularna (nabycie praw pod tytułem szczególnym, np. w drodze umowy).

W PrzekszUWU posłużono się pojęciem następstwa prawnego bez wskazania na jego rodzaj. Oznacza to, iż za następstwo prawne w rozumieniu PrzekszUWU należy uznać zarówno nabycie prawa użytkowania wieczystego w drodze sukcesji uniwersalnej (np. dziedziczenia), jak i w drodze sukcesji singularnej (tj. w drodze umowy sprzedaży, zamiany lub darowizny). Brak jest bowiem w PrzekszUWU podstaw prawnych, aby pojęcie następstwa prawnego zawężać jedynie do sukcesji uniwersalnej, co wobec osób fizycznych oznaczałoby następstwo jedynie w drodze spadkobrania.

Następstwo w drodze spadkobrania

Zgodnie z art. 922 § 1 KC, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, jako na spadkobierców. Prawo użytkowania wieczystego jest prawem rzeczowym o charakterze majątkowym, dlatego też prawo to, w wyniku śmierci osoby, której dotychczas przysługiwało, przechodzi z mocy prawa w drodze spadkobrania na spadkobierców. Spadkobierca staje się z mocy prawa podmiotem wszystkich praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy, dlatego też w ujęciu prawnomaterialnym nabycie spadku przez spadkobiercę następuje z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924, 925 KC). Nabycie prawa użytkowania wieczystego przez spadkobiercę następuje zatem w dniu, w którym utracił życie dotychczasowy użytkownik wieczysty.

Dla skutecznego powoływania się w obrocie prawnym na nabycie prawa użytkowania wieczystego w drodze spadkobrania konieczne jest uzyskanie przez spadkobiercę dokumentowego potwierdzenia takiego sposobu nabycia w postaci sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, ponieważ spadkobranie nie jest zależne od woli spadkobiercy, lecz od spełnienia przez niego cech ustawowo określonych, których sprawdzenia dokonuje sąd cywilny i pozytywny wynik tego sprawdzenia artykułowany jest przez sąd w postaci postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Skoro więc sąd został uprawniony przez ustawodawcę do dokonywania oceny spełniania przez daną osobę lub osoby ustawowych cech bycia spadkobiercą (spadkobranie w drodze ustawy, jako należenie do ustawowo określonego kręgu pokrewieństwa, przysposobienia lub małżeństwa, albo spadkobranie w drodze testamentu, jako objęcie aktem ostatniej woli zmarłego w zakresie spraw majątkowych), to dopiero z postanowienie spadkowym sądu ustawodawca związał prawne domniemanie bycia przez daną osobę lub osoby spadkobiercą zmarłego (art. 1025 § 2 KC).

Za następcę prawnego dotychczasowego użytkownika wieczystego w drodze spadkobrania należy zatem uznać [...]