Abstrakt

W niniejszym opracowaniu autor poddaje analizie relację, jaka zachodzi między wynagrodzeniem a nagrodą w rozumieniu art. 105 KP. Jest to o tyle istotne, że pracodawcy stosunkowo często przyznają pracownikom świadczenia nieroszczeniowe, które nazywają premiami uznaniowymi lub nagrodami. Uwagi wstępne Gospodarka rynkowa zmusza do przewartościowania spojrzenia na wiele instytucji prawa pracy. Dynamiczne zmiany ekonomiczno-społeczne prowadzą do adaptowania i przekształcania konstrukcji występujących w Kodeksie pracy. Ustawodawca w wielu wypadkach nie decyduje się jednak na interwencję. Najbardziej spektakularnym przykładem ilustrującym trafność tej tezy jest relacja zachodząca między wynagrodzeniem a nagrodą (w rozumieniu art. 105 KP). Zintensyfikowane stosowanie przez pracodawców świadczeń nazywanych najczęściej premiami uznaniowymi lub nagrodami zmusza do refleksji. Powstaje pytanie, czy praktyka ta na gruncie obowiązujących przepisów jest akceptowalna. Analiza obowiązujących przepisów nie prowadzi do przekonujących wniosków. Wynika to z językowej niejednoznaczności pojęcia wynagrodzenie za pracę, a także braku jego definicji w Kodeksie pracy. W art. 105 KP wprawdzie wspomina się o przyznawaniu nagród i wyróżnień, jednak charakter tego świadczenia nie został również komunikatywnie wyjaśniony. Niedostatki regulacji prawnej nie zwalniają od poszukiwania istoty rzeczy. Prima facie może się wydawać, że terminy te nie są konkurencyjne (pierwszy koncentruje uwagę na odpłatności za pracę, drugi polega na jednostronnym i uznaniowym uprawnieniu pracodawcy, znajdującym odzwierciedlenie w sferze funkcjonalnej), przy bliższym oglądzie nasuwają się jednak wątpliwości. Konstrukcja stosunku pracy przewiduje wprawdzie możliwość karania i nagradzania pracowników. Uprawnienie to jest jednak ściśle limitowane przepisami, gdyż w pewnym sensie pozostaje w opozycji do umownego charakteru zobowiązania pracowniczego. W rezultacie prerogatywa ta ma charakter szczególny, a zatem w myśl dyrektywy exceptionesnon suntexcendendae nie może być rozszerzająco interpretowana. Przepisy nie udzielają jednak odpowiedzi dotyczącej skutku przekroczenia dyspozycji art. 105 KP. Wydaje się, że dążąc do rozwikłania tego problemu, należy odrzucić argumenty odnoszące się do wartości i interesów stron stosunku pracy. Spekulatywna wykładnia aksjologiczna nie jest odpowiednią metodą na obniżenie lub podwyższenie przysługujących pracownikowi standardów ochrony.