Abstrakt

Wykonywanie czynności w zakresie kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy przez inspektorów pracy i społecznych inspektorów pracy ma istotne znaczenie dla zapewnienia ochrony praw pracowników. Wiedząc o tym, ustawodawca poddaje właściwe wykonywanie takich czynności ochronie karnoprawnej. W Kodeksie pracy stypizowane zostało wykroczenie polegające na utrudnianiu działalności organów PIP, natomiast w ustawie z 24.6.1983 r. o społecznej inspekcji pracy¹ – wykroczenie polegające na naruszeniu przepisów ustawy, w szczególności przez uniemożliwianie działalności społecznego inspektora pracy. Z kolei w Kodeksie karnym stypizowano przestępstwo utrudniania lub udaremnienia wykonania czynności służbowej w toku kontroli prowadzonej przez inspektora pracy. W niniejszym opracowaniu autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytania o wzajemne relacje przepisów karnych zawierających wymienione rozwiązania oraz o zakres kryminalizacji odnośnie do zachowań polegających na utrudnianiu wykonywania czynności w toku kontroli przestrzegania praw pracowniczych. Uwagi ogólne Aktualnie², zarówno PIP, jak i społeczni inspektorzy pracy, mają uprawnienia do kontrolowania przestrzegania przez pracodawców przepisów prawa pracy. Kontrola przestrzegania tychże, a zwłaszcza przepisów i zasad BHP, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych jest podstawowym zadaniem PIP³ realizowanym w toku postępowania kontrolnego uregulowanego w art. 21 i nast. PIPU. Społeczni inspektorzy pracy również mają prawo kontrolować przestrzeganie przepisów prawa pracy⁴, przy czym sposób wykonywania prawa do kontroli został określony w art. 8 i nast. SIPU. Wśród przepisów typizujących wykroczenia polegające na utrudnianiu działalności inspekcji pracy ustawodawca wprawdzie nie zawarł takiego, który określałby, jako znamię strony przedmiotowej, zachowanie polegające na utrudnianiu lub udaremnieniu wykonania czynności w toku kontroli prowadzonej przez inspektora pracy lub społecznego inspektora pracy, ale tak opisał znamiona strony przedmiotowej w dwóch przepisach karnych, że nie ulega wątpliwości, iż także takie zachowanie stanowi wykroczenie. Owe dwa przepisy karne to: art. 283 § 2 pkt 8 KP i art. 22 ust. 1 SIPU. Pierwszy z nich typizuje wykroczenie utrudniania działalności organu PIP, w szczególności uniemożliwienie prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzielenie informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań, zagrożone karą grzywny w wysokości od 1000 do 30000 zł. Drugi z wymienionych przepisów typizuje wykroczenie naruszenia przepisów ustawy o społecznej inspekcji pracy, a w szczególności uniemożliwienie działalności społecznego inspektora pracy, zagrożone karą grzywny w wysokości od 20 do 2500 zł⁵. Przepisem typizującym czyn zabroniony związany z utrudnianiem wykonywania czynności w toku kontroli jest także art. 225 § 2 KK, zawierający znamiona występku polegającego na udaremnieniu lub utrudnianiu wykonania czynności służbowej osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat trzech. Przepis ten wszedł w życie 1.9.1998 r.⁶ i nie miał swojego odpowiednika w poprzednio obowiązującym Kodeksie karnym. Wprowadzając do systemu prawa art. 225 § 2 KK, ustawodawca nie wskazał wyraźnie, jaka jest relacja tego przepisu do już obowiązujących przepisów: art. 283 § 2 pkt 8 KP i art. 22 ust. 1 SIPU.